Kushtetuta e Medinës, e quajtur nganjëherë edhe “Dokumenti i Umetit” (1), është një statut i cili përmban parimet e para ligjore dhe administrative në lidhje me detyrimet dhe të drejtat midis muslimanëve dhe banorëve të Jathribit, më vonë i quajtur edhe al-Madinah, ose thjesht Medina (ANTHONY, 2020).
Shkruan: Rozart Dani, Luksemburg
Edhe pse dokumenti origjinal i Kushtetutës së Medinës nuk ka ardhur akoma deri në ditët e sotme, ekzistenca e tij është e njohur gjerësisht nga studiuesit e historisë islame, të ruajtura në disa burime letrare, duke u konsideruar autentike dhe që datojnë nga koha e jetës së Profetit a.s (LECKER, 2004), gjithashtu e pranuar edhe nga autorët më kritikë ndaj fesë Islame, si psh, Tom Holland (2012). Kushtetuta do të formonte bazën e Shtetit Islam të Medinës, i cili nga ana tjetër bashkëjetonte me disa fe njëkohësisht.
KONTEKSTI
Ky dokument u krijua me qëllimin për t’i dhënë fund luftimeve të pafundme fisnore midis dy klaneve kryesore të Medinës, Banu Aws dhe Banu Hazraj, si dhe me synimin për të siguruar paqen dhe bashkëpunimin mes grupeve të tjera në qytet.
Në vitet e fundit të Muhamedit a.s në qytetin e Mekës, një delegacion nga Medina me përfaqësues nga dymbëdhjetë klanet e saj më të shquara e ftoi atë si një të huaj neutral për të shërbyer si arbitër kryesor për të gjithë komunitetin. Në vitin 622 ndodhi migrimi i Profetit në Jathrib (Medine) në episodin e njohur si Hixhra pasi klanet Kurejshe u përpoqën ta vrisnin. Kështu, Muhamedi do të shkonte me Ebu Bekrin, pasi muslimanët e tjerë ishin dërguar tashmë nga Profeti në qytet.
Fill pas mbërritjes në Medine:
Menjëherë pasi arriti në Medinë, Muhamedi a.s hartoi një marrëveshje me shkrim me banorët e qytetit duke vendosur marrëdhënie dhe detyrime midis refugjatëve mekas, tashmë të njohur si “Emigrantët” (Muhaxhirun) dhe muslimanët e Medinës, të njohur si “Ndihmësit” (Ansar). Marrëveshja përfshinte artikuj të tillë si “Asnjë besimtar nuk do të vrasë një besimtar tjetër për hir të një jobesimtari dhe asnjë besimtar nuk do ta ndihmojë një jobesimtar kundër një besimtari tjetër”. Shumë klane më të vogla hebreje në qytet u përfshinë gjithashtu në këtë pakt dhe u garantuan të njëjtën siguri dhe të drejta si myslimanët. Të gjithë këto grupe së bashku formuan “një komunitet të vetëm” (BROWN, 2011, f. 27)
Para mbërritjes së Profetit a.s në Medine, kishte pasur luftime, ku kryesisht përfshiheshin banorët hebrenj dhe paganë të qytetit, për gati 100 vjet para Hixhrit. Kështu, masakrat ishin të përsëritura, si dhe mosmarrëveshjet rreth pretendimeve të formuluara kryesisht pas betejës së Bu’ath, ku ishin përfshirë të gjitha klanet, kryesisht Banu Aus dhe Banu Hazraxh. Për shkak të përfshirjes së gjerë në grindje, banorët e Jathribit kuptuan që sistemi fisnor i gjakmarrjeve dhe gjakderdhjeve (ekuivalenti Kanunit shqiptar) ishte i paqëndrueshëm, gjë që çoi në kërkimin e një arbitri të jashtëm dhe të paanshëm që mund të zgjidhte mosmarrëveshjet e tyre, duke përcaktuar Muhamedin a.s në këtë rol (WATT, 2008)
Kështu, delegacioni nga Medina i premtoi vetes dhe bashkatdhetarëve të tyre që të pranonin Profetin a.s dhe shokët e Tij pas mbërritjes në qytet, duke e mbrojtur Atë sikur të ishte njëri prej tyre. Me të mbërritur, Muhamedi a.s, hartoi Kushtetutën e lartpërmendur, duke vendosur diçka që mund të quhet një aleancë apo edhe një federatë mes tetë fiseve të Medines dhe myslimanëve të Mekës, duke preçizuar të drejtat dhe detyrat e të gjithëve.
Lidhur me hebrenjtë, Hajjah Amina Adil (2002) në biografinë e saj mbi Profetin a.s bazuar në burimet klasike turke, vëren se: Hebrenjtë ishin Ehl el-Kitabi (Njerëz të Librit) dhe zotërues të dijes, ndërsa Hazraxht ende adhuronin idhujt. Kurdoherë që gjendeshin në pozitë të keqe me hebrenjtë, këta të fundit do t’u thoshin: “Së shpejti do të dërgohet një profet, dita e tij është afër. Kur të shfaqet, ne do ta ndjekim atë dhe ju do të vdisni; do ju shkatërrojmë plotësisht”. Sidoqoftë, kur Muhamedi a.s erdhi në Medine, ata thanë: “Ky njeri nuk është profet!” Siç është shkruar në ajetet e shenjta të Kuranit: Kur atyre u erdhi një libër nga Zoti, që vërtetonte atë që ishte me ta dhe ata u lutën më parë për fitoren mbi jobesimtarët – kur u erdhi atyre ajo që ata njohën, ata nuk besuan në të. (Lopa, 89) (ADIL, 2002, f. 259).
Për Bernard Lewis (2002) në librin e tij “Arabët në Histori”, Kushtetuta nuk ishte një traktat reciprok në kuptimin modern të termit, por një shpallje e njëanshme nga ana e Muhamedit a.s. Sipas Welch (2009), Kushtetuta zbulon aftësitë e mëdha diplomatike të Profetit a.s.
Gjithsesi, Dokumenti mund të përmblidhet në mendimin e Berkey (2003), i cili thotë se një nga aspektet më interesante të Kushtetutës është përfshirja e hebrenjve si një pjesë integrale e ummetit (megjithë tradhtinë e tyre të dukshme të përmendur më lart), duke i konsideruar fiset hebraike si “një bashkësi e përbashkët besimtarësh”, pasi ata “kanë fenë e tyre dhe myslimanët të tyren”.
KUSHTETUTA
Dokumenti i Umetit, në versionin e siguruar nga Lecker (2004), përmban 47 artikuj, si më poshtë:
Bismilahi-rrahmani-rrahim
Në emër të Zotit, Mëshiruesit – Mëshirëbërësit
1. Ky është një përshkrim i Muhamedit a.s, Profetit dhe të Dërguarit të Zotit (që do të zbatohet) mes besimtarëve dhe pasuesve të Islamit midis Kurejshëve dhe popullit të Medinës, si dhe atyre që mund të jenë nën ta, mund të bashkohen e marrin pjesë në luftëra nën shoqërinë e tyre.
2. Ata do përbëjnë një bashkësi të veçantë politike (Umet) të dallueshme nga të gjithë popujt e botës.
3. Emigrantët nga Kuraishi do të jenë përgjegjës për famullinë e tyre; ata do të paguajnë paratë e tyre të gjakut në bashkëpunim të ndërsjellë dhe do të sigurojnë lirimin e të burgosurve të tyre duke paguar shpërblimin e tyre për veten e tyre, në mënyrë që marrëdhëniet reciproke midis besimtarëve të jenë në përputhje me parimet e mirësisë dhe drejtësisë.
4. Banu al Auf do jetë përgjegjës për lagjen e tyre dhe do të paguajë paratë e tyre të gjakut në bashkëpunim të ndërsjellë, dhe secili grup do të sigurojë lirimin e të burgosurve të tyre duke paguar shpërblimin e tyre nga vetja në mënyrë që marrëdhëniet midis besimtarëve të jenë në përputhje me parimet e mirësisë dhe drejtësisë.
5. Banu Al-Harith-ibn-Khazraj do të jetë përgjegjës për lagjen e tyre dhe do të paguajë paratë e gjakut në bashkëpunim të ndërsjellë dhe secili grup do të sigurojë lirimin e të burgosurve të tyre duke paguar shpërblimin e tyre për veten e tyre, në mënyrë që marrëdhëniet midis besimtarëve duhet të jetë në përputhje me parimet e mirësisë dhe drejtësisë.
6. Banu Sa’ida do të jetë përgjegjës për lagjen e tyre dhe do të paguajë paratë e tyre të gjakut në bashkëpunim të ndërsjellë dhe secili grup do të sigurojë lirimin e të burgosurve të tyre duke paguar shpërblimin e tyre për veten e tyre, kështu që marrëdhëniet midis besimtarëve duhet të jenë në përputhje me parimet e mirësisë dhe drejtësisë.
7. Banu Jusham do të jetë përgjegjës për lagjen e tyre dhe do të paguajë paratë e gjakut të tyre në bashkëpunim të ndërsjellë dhe secili grup do të sigurojë lirimin e të burgosurve të tyre duke paguar shpërblimin e tyre në mënyrë që marrëdhëniet midis besimtarëve të jenë në përputhje me parimet e mirësisë dhe të drejtësisë.
8. Banu an-Naxhar do të jetë përgjegjës për lagjen e tyre dhe do të paguajë paratë e tyre të gjakut në bashkëpunim të ndërsjellë, dhe secili grup do të sigurojë lirimin e të burgosurve të tij duke paguar shpërblimin e tyre në mënyrë që marrëdhëniet midis besimtarëve të jenë në përputhje me parimet e mirësisë dhe drejtësisë.
9. Banu Amr-ibn-Auf do të jetë përgjegjës për lagjen e tyre dhe do të paguajë paratë e gjakut në bashkëpunim të ndërsjellë dhe secili grup do të sigurojë lirimin e të burgosurve të tyre duke paguar shpërblimin e tyre, në mënyrë që marrëdhëniet midis besimtarëve të në përputhje me parimet e mirësisë dhe drejtësisë.
10. Banu-al-Nabit do të jetë përgjegjës për lagjen e tyre dhe do të paguajë paratë e tyre të gjakut në bashkëpunim të ndërsjellë dhe secili grup do të sigurojë lirimin e të burgosurve të tyre duke paguar shpërblimin e tyre në mënyrë që marrëdhëniet midis besimtarëve të jenë në përputhje me parimet e mirësisë dhe drejtësisë.
11. Banu-al-Aus do të jetë përgjegjës për lagjen e tyre dhe do të paguajë paratë e gjakut në bashkëpunim të ndërsjellë dhe secili grup do të sigurojë lirimin e të burgosurve të vet duke paguar shpërblimin e tyre, në mënyrë që marrëdhëniet midis besimtarëve të jenë në përputhje me parimet e mirësisë dhe drejtësisë.
12. (a) Dhe besimtarët nuk duhet të lënë askënd të ngarkuar me borxhe pa i dhënë atij ndonjë lehtësim, në mënyrë që marrëdhëniet midis besimtarëve të jenë në përputhje me parimet e mirësisë dhe drejtësisë. (b) Po kështu, asnjë besimtar nuk duhet të lidhë një kontratë patronazhi me dikë i cili njëkohësisht është në një kontratë të tillë me një besimtar tjetër.
13. Dhe duart e besimtarëve të devotshëm do të ngrihen kundër çdo personi që ngrihet në rebelim ose përpiqet të fitojë diçka me forcë ose është fajtor për ndonjë mëkat ose teprim ose përpjekje për të përhapur të keqen midis besimtarëve; duart e tyre do të ngrihen të gjithë kundër një personi të tillë, edhe nëse ai është djali i njërit prej tyre.
14. Dhe asnjë besimtar nuk duhet të vrasë një besimtar tjetër për hakmarrje ndaj një jobesimtari, as të ndihmojë një jobesimtar kundër një besimtari.
15. Dhe mbrojtja e Zotit është një. Njeriu më i përulur prej tyre (besimtarëve) mundet, duke i dhënë mbrojtje gjithkujt, t’ia vë detyrimin të gjithëve; dhe besimtarët janë vëllezër me njëri-tjetrin qoftë kundër gjithë popujve (të botës).
16. Dhe se ata që na binden në mesin e hebrenjve do të kenë ndihmë dhe barazi. As nuk do të shtypen dhe nuk do jepet ndihmë kundër tyre.
17. Dhe paqja e besimtarëve do të jetë një. Nëse ka luftë në rrugën e Zotit, asnjë besimtar nuk do të jetë në paqe (me armikun) përveç besimtarëve të tjerë, përveç nëse ajo (paqja) është e njëjtë dhe po aq e detyrueshme për të gjithë.
18. Dhe të gjitha këto grupe që do të luftojnë përkrah nesh do të lehtësohen me radhë.
19. Dhe besimtarët, si trup, do të hakmerren me gjak në rrugën e Zotit.
20. (a) Dhe pa asnjë dyshim që besimtarët e përshpirtshëm janë më të mirët dhe më të drejtët. (b) Dhe që asnjë bashkëpunëtor (subjekt jo-mysliman) të mos i ofrojë asnjë mbrojtje jetës dhe pasurisë së një Kuraishi, dhe as të mos pengojë asnjë besimtar në këtë çështje.
21. Dhe nëse dikush vret me qëllim një besimtar, dhe kjo vërtetohet, ai do të vritet si hakmarrje, përveç nëse trashëgimtari i personit të vrarë është i kënaqur me paratë e gjakut. Dhe të gjithë besimtarët do të mbrojnë vërtet për këtë urdhër dhe asgjë tjetër nuk do të jetë e përshtatshme për ta.
22. Dhe nuk do të jetë e ligjshme për askënd, i cili ka rënë dakord të zbatojë dispozitat e parashikuara në këtë kod dhe ka vendosur besimin e tij në Zot dhe Ditën e Gjykimit, për t’i dhënë ndihmë ose mbrojtje një vrasësi, dhe nëse ai jep çdo ndihmë ose mbrojtje ndaj një personi të tillë, mallkimi dhe zemërimi i Zotit do të bjerë mbi të në Ditën e Ringjalljes, dhe asnjë pagesë ose kompensim nuk do pranohet nga një person i tillë.
23. Dhe që sa herë që nuk jeni dakord për diçka, referojuni Zotit dhe Muhamedit a.s.
24. Dhe hebrenjtë do të ndajnë shpenzimet e luftës me besimtarët për sa kohë që ata luftojnë së bashku.
25. Dhe hebrenjtë e Banu Auf do të konsiderohen si një bashkësi politike (Umet) me besimtarët – për hebrenjtë fenë e tyre, dhe për muslimanët fenë e tyre, të jenë klient ose mbrojtës. Sidoqoftë, kushdo që është fajtor për shtypje ose prishje të traktatit do të vuajë, po kështu do të vuajë edhe familja e tij, por askush tjetër.
26. Dhe hebrenjtë e Banu-an-Naxhar do të kenë të njëjtat të drejta si hebrenjtë e Banu Auf.
27. Dhe hebrenjtë e Banu-al-Harith do të kenë të njëjtat të drejta si hebrenjtë e Banu Auf.
28. Dhe hebrenjtë e Banu Sa’ida do të kenë të njëjtat të drejta si hebrenjtë e Banu Auf
29. Dhe hebrenjtë e Banu Jusham do të kenë të njëjtat të drejta si hebrenjtë e Banu Auf.
30. Dhe hebrenjtë e Banu al-Aus do të kenë të njëjtat të drejta si hebrenjtë e Banu Auf.
31. Dhe hebrenjtë e Banu Tha’laba do të kenë të njëjtat të drejta si hebrenjtë e Banu Auf. Sigurisht, kushdo që shpallet fajtor për shtypje ose për shkelje të traktatit do të vuajë ai vetë dhe familja e tij, por askush tjetër.
32. Xhafna, e cila është një degë e fisit Tha’laba, do të ketë të njëjtat të drejta si fiset amë.
33. Dhe Banu-ash-Shutaiba do të kenë të njëjtat të drejta si hebrenjtë e Banu Auf; dhe ata do të jenë besnikë ndaj traktatit dhe nuk do t’i shkelin ato.
34. Dhe maulas (klientët) e Tha’laba do të kenë të njëjtat të drejta si ato të anëtarëve me origjinanë të tyre.
35. Dhe nëndegët e fiseve hebreje do të kenë të njëjtat të drejta si fiset amë.
36. a) Dhe se askush prej tyre nuk do të dalë për të luftuar si ushtar në ushtrinë myslimane, pa lejen e Muhamedit a.s. (b) Asnjë pengesë nuk e ndalon askënd nga hakmarrja për sulmin ose baterinë; dhe kush derdh gjak do të jetë personalisht përgjegjës për të, si dhe familja e tij; ose përndryshe (domethënë, çdo hap përtej) do të jetë shtypje; dhe Zoti do të jetë me atë që ndjek këtë kod (sahifdh) me besnikëri në veprim.
37. a) Hebrenjtë do mbajnë shpenzimet e tyre dhe muslimanët të tyret. (b) Dhe nëse dikush lufton kundër njerëzve të këtij kodi, ndihma e tyre e ndërsjellë (d.m.th. hebrenjtë dhe myslimanët) do të hyjë në fuqi, dhe do të ketë këshilla miqësore dhe sjellje të sinqertë midis tyre; dhe besnikëri dhe asnjë shkelje e besëlidhjes.
38. Hebrenjtë do të mbajnë shpenzimet e tyre për sa kohë që luftojnë së bashku me besimtarët.
39. Dhe lugina e Jathribit (Medina) do të jetë një Haram (vend i shenjtë) për njerëzit e këtij kodi.
40. Klientët (maulas) duhet të marrin të njëjtin trajtim si personat me origjinë (dmth personat që pranojnë klientë). Ai as nuk do të lëndohet dhe as nuk do ta shkelë vetë besëlidhjen.
41. Dhe asnjë strehim nuk do t’i jepet askujt pa lejen e vendasve (dmth. refugjati nuk do të ketë të drejtë t’u japë strehë të tjerëve).
42. Dhe që nëse një vrasje ose një grindje ndodh mes njerëzve të këtij kodi, për të cilin dikush mund të ketë frikë nga ndonjë telashe, ai do t’i kthehet Zotit dhe të Dërguarit të Zotit, Muhamedit a.s; dhe Zoti do të jetë me atë që do të jetë më i vëmendshëm ndaj asaj që është shkruar në këtë kod dhe që do të veprojë në përputhje me rrethanat me më besnikëri.
43. Kurejshët nuk do marrin asnjë mbrojtje dhe as ata që i ndihmojnë.
44. Dhe ata (dmth hebrenjtë dhe myslimanët) do të mbështesin njëri-tjetrin në rast se dikush pushton Jathribin.
45. (a) Dhe nëse ata (dmth. judenjtë) ftohen për një paqe, ata gjithashtu do të ofrojnë dhe marrin pjesë në paqe; dhe nëse ata ftojnë besimtarët në disa prej këtyre çështjeve, do të jetë gjithashtu detyra e tyre (muslimanëve) të përgjigjen, përveç kushdo që bën një luftë fetare. (b) Secili grup do të jetë përgjegjës për shtyrjen prapa të armikut nga zona që përballet me pjesën e saj të qytetit.
46. Dhe hebrenjtë e fisit të al-Aus, klientë si dhe anëtarët origjinalë, do të kenë të njëjtat të drejta si njerëzit e këtij kodi: dhe do të sillen me sinqeritet dhe besnikëri ndaj tyre, duke mos bërë asnjë shkelje të kodi të aleancës. Ndërsa mbjellim, ajo do të korrë. Dhe Zoti është me atë, i cili me sinqeritet dhe besnikëri do të zbatojë dispozitat e këtij kodi.
47. Dhe ky përshkrim nuk do t’i vlejë një shtypësi ose një shkelësi të besëlidhjes. Dhe do të kemi siguri nëse dalim në fshat ose qëndrojmë në Medine, ose përndryshe do të jetë një shtypje dhe shkelje të besëlidhjes. Dhe Zoti është Mbrojtësi i atij që përmbush detyrimet me besnikëri dhe kujdes, si dhe i Dërguari i Tij Muhamed a.s.
Mes jomyslimanëve që paraqiten në artikujt e mësipërm, është e rëndësishme të shënohen dy grupe: 1- Kurejshët dhe 2- Jomuslimanët e Medinës.
Në grupin e parë, ndonjëherë përmenden ata që ishin në Medinë, si dhe kurejshët që migruan me Profetin a.s. Sidoqoftë, përmendet edhe “armiqtë Kurejsh”, të njëjtët që kishin torturuar dhe rrahur muslimanët disa herë para hixhrit dhe të cilët gjithashtu u përpoqën të vrisnin Muhamedin a.s. Këta janë kurejshët paganë të Mekës, të cilët nuk u konvertuan në Islam dhe provuan gjithçka për të ndaluar predikimin e tyre, duke thirrur shumë herë për sulme fizike, si tortura dhe vrasje në tentativë.
Në rastin e jomyslimanëve në Jathribit, siç janë hebrenjtë dhe paganët, nëse ata respektojnë dispozitat e Kushtetutës, ata kryesisht janë të garantuar:
Siguria për të gjitha grupet;
Anëtarët jomuslimanë të bashkësisë së re kanë të njëjtat të drejta politike dhe kulturore si myslimanët, si dhe autonomi dhe liri fetare;
Armiqtë janë armiq të komunitetit, domethënë, jomyslimanët marrin armë kundër armikut të kombit dhe ndajnë kostot e luftës. Nuk duhet të ketë tradhti midis besimtarëve dhe jobesimtarëve, dhe të dy duhet të luftojnë krah për krah nëse është e nevojshme;
Jo-muslimanët nuk do të detyroheshin të luftonin në luftëra për fenë e zhvilluar nga besimtarët në Islam. Kjo ishte gjithashtu një nga kushtet për dimen gjatë gjithë historisë islame, të cilët gjithmonë kanë qenë të përjashtuar nga shërbimi i detyrueshëm ushtarak, ndryshe nga vetë myslimanët.
Me Kushtetutën e Medinës, lidhjet midis muslimanëve ripërcaktohen, duke ruajtur një marrëdhënie të bazuar në besim, mbi lidhjet e gjakut të cilat deri atëherë ishin të detyrueshme në shoqërinë fisnore nga vinin. Megjithëse lidhjet e gjakut janë të rëndësishme, lidhja më e fortë midis Umetit është pikërisht fetarizmi i tyre, që i përkasin besimit Islam.
Dokumenti i Umetit ka një karakter jashtëzakonisht të rëndësishëm për komunitetin islamik të kohës, pasi përcaktonte më mirë marrëdhëniet e muslimanëve midis tyre dhe gjithashtu me fetë e tjera që përbënin kontekstin e Arabisë së shekullit të VII, duke qenë i njohur për zhvillimin (në rritje) e numrit të muslimanëve që banuan në Medine.
1. Umet do të thotë “bashkësi”, që tregon të gjithë muslimanët.
BIBLIOGRAFI
DELIKATE, Michael. “Kushtetuta e Medinës”. Bibliografitë e Oksfordit, 2014.
Myslimanë, hebrenj dhe paganë. Studime mbi Medinën e lashtë islamike. Brill, 1995
“Kushtetuta e Medinës”. Dokumenti i parë ligjor i Muhamedit a.s. Shtypi The Darwin Press, 2004
ANTONI, Sean W. Muhamed dhe Perandoritë e Besimit. Universiteti i California Press, 2020
MARRON Jonathan. Muhamedi. Një hyrje shumë e shkurtër. Oxford University Press, 2011.
ADIL, Haxhah Amina. Muhamedi, i dërguari i Islamit. Jeta dhe profecia e tij. Këshilli Suprem Islam i Amerikës, 2002.
CAMPO, Juan etj. Enciklopedia e Islamit. Fakte mbi Dosje, 2009.
LEWIS, Bernard. Arabët në histori. Oxford University Press, 2002.
HOLLAND, Tom. Në hijen e shpatës. Lindja e Islamit dhe ngritja e perandorisë Arabe botërore. Libra spirancë, 2012
HOLT, PM etj. Historia e Islamit në Kembrixh. Vëllimi 1A. Cambridge University Press, 2008.
BERKEY, Jonathan. Formimi i Islamit: Feja dhe Shoqëria në Lindjen e Afërt, 600–1800. Cambridge University Press, 2003.
