Shqiptarët dhe 'ndërkombëtarët'!

Shkruan: Bekim Baliqi

Ekziston një togfjalësh në gjuhën shqipe, që aq shpesh e aq shumë përdoret në diskursin politik e opinionin e gjerë, saqë askush nuk merr mundin as më të vogël ta sqarojë se çka në të vërtetë nënkuptojmë me të. Fjala është për termin “bashkësia ndërkombëtare”, që sipas mënyrës së përdorimit, përfshin thuaja secilin aktor (jo “akter:, siç theksohet shpesh!) botërorë e çdo organizatë, shtet ose shoqëri, e cila nuk është vendore, pra është e huaja. Paqartësia konceptuale e këtij termi bëhet edhe më e madhe kur i shtohet edhe pasaktësia e referimit ose, thënë ndryshe, kujt i adresohemi në të vërtetë me nocionin “bashkësi ndërkombëtare”, e cila në fakt më shumë do duhej të ishte ndërvarësi e shteteve sesa bashkësi e kombeve.

Sidoqoftë, çështjet ose pyetjet qenësore që shtrohen me këtë rast janë: a flet kjo më shumë për raportin tonë si shoqëri karshi të huajve?; dhe a ka të bëjë më shumë me thjeshtësimin deri në banalitet të shumësisë së aktorëve globalë në një emërtim gjithëpërfshirës apo i përshkruan paaftësitë tona kolektive të pozicionimit gjeopolitik dhe të përkufizimi të interesave tona nacionale? Pa dyshim se raportet e shqiptareve me “bashkësinë ndërkombëtare” kanë të bëjë me të gjitha aspektet e lartcekura, me përmasa dhe intensitet të ndryshuar. Fillimisht, historia e vonshme e këtyre trevave paraqet marrëdhëniet e shqiptarëve me “ndërkombëtaret” si të një shpëtuarit nga grabitësit i cili dëshpërimisht dëshiron të bashkëngjitet me aleanca (NATO) dhe të integrohet në fuqitë perëndimore (BE). Pavarësisht asaj se çka duhet të arrihet dhe çfarë çmimi duhet të paguajë për këto, duket se ekziston një konsensus i përgjithshëm politik rreth kësaj. Madje, aq larg shkon ky synim, sa shpesh arsyeja e ekzistencës së shume subjekteve politike duket se janë “integrimet euro-atlantike”. Në vend se të jenë mjet, ato bëhen qëllimi përfundimtar.

Mirëpo, ajo çka ndodhë gjatë gjithë këtij rrugëtimi është anashkalimi i vetëperceptimit, të cilin Ahmet Davutoglu me të drejtë e konsideron si premisë të transformimit mendor, ekonomiko-politik dhe të vetëdijes shoqërore. Këto shoqëri më shumë e krijuan vetëdijen kolektive nga mënyra se si perceptoheshin nga të tjerët sesa nga dija dhe përcaktimi i qëllimeve e interesave të veta. Dhe, kjo detyrimisht na shpie te shqetësimi tjetër, se në arenën ndërkombëtare këto shtete nuk kishin sesi të pozicionoheshin ndryshe, përveç si spektatorë të rëndomtë në skenën botërore, por jo edhe si pjesëmarrës aktivë në zhvillimet e shumta dhe të ndryshme globale. Me këtë nuk nënkuptojmë retorika boshe e demagogji nacionaliste të liderëve politikë mbi madhështinë dhe rëndësinë tonë në botë, por humbjen e mundësive tregtare e industriale, rritjen ekonomike, shfrytëzimin e arritjeve teknologjike, forcimin e lidhjeve kulturore e shkencore dhe mundësitë e tjera në epokën e globalizmit.

Kjo na shpie te çështja e radhës, e cila ndërlidhet me mungesën e përcaktimit të interesave nacionale. Këtu nuk bëhet fjalë për ndonjë plan afatshkurtër qeveritar, e as për platforma partiake ose interesa të udhëheqësve politikë, por për orientimin strategjik kombëtar, që e përforcon sigurinë dhe i avancon marrëdhëniet bi- dhe multilaterale me shtetet dhe aktorët e tjerë në fusha e sektorë të ndryshëm. Siç e ka vërejtur shumë kohë më parë Maks Veberi, “Interesat (materiale dhe ideale) dhe jo idetë i përcaktojnë drejtpërdrejt veprimet e njeriut. Megjithatë [imazhet e botës] të krijuara nga këto ide kanë shërbyer shpesh si mjete që i përcaktonin rrugët në të cilat dinamizmi i interesave i mbante veprimet në lëvizje.” Përkundër asaj që Veberi me këtë e përshkruan karakterin e përgjithshëm individual, kjo nuk e zbeh analogjinë se edhe interesat nacionale i përcaktojnë gjykimet e veprimet politike të shteteve. Sikurse që interesat nacionale burojnë nga botëkuptimi ose vetëperceptimii kombeve rreth vendit dhe rolit të tyre në “bashkësinë ndërkombëtare”.

Krijimi i “imazheve të botës” përmes kornizës së “ndërkombëtarëve” është mashtrues dhe, rrjedhimisht, joreal. Nuk mund të fitohet përshtypja për botën vetëm nga përshkrimi i saj. Ajo duhet të kuptohet edhe përmes përjetimit. Por, jo nga aso përjetimesh që vijnë nga ndërkombëtarët lokalë, të cilët vetëm transmetojnë imazhe mbi botën edhe atë shpesh të mjegullta, e aq më pak nga përjetimi që buron nga braktisja e vendlindjes si emigrant, por nga përjetimi i botës si udhëtar, tregtar, student, shkencëtar, diplomat e burrështetas i lirë dhe i barabartë me të gjithë “ndërkombëtarët” tjerë. Vetëm atëherë raporti jonë me “ndërkombëtarët” mund të normalizohet, në kuptimin e mënjanimit të çfarëdo kompleksi inferioriteti dhe servilizmi. Vetëm atëherë vetëperceptimi dhe përkufizimi i qartë i interesave nacionale mund të jetë real dhe i sinqertë.