Disa ditë pas rënies së regjimit të Bashar al Asaditit muajin e kaluar, ministri turk i Energjisë Alparslan Bayraktar tregoi se një projekt i tubacionit të gazit të ngecur gjatë midis Türkiye dhe Katarit mund të ringjallet.
Shkruan: Yusuf Kamadan
Komenti i tij, (i cili erdhi si përgjigje ndaj pyetjes së një gazetari pas një takimi të kabinetit), ka ringjallur interesin për projektin e harruar prej kohësh që ka fituar një rëndësi të re pasi Evropa po largohet nga furnizimet ruse të energjisë.
Duke lidhur rezervat e gazit të Katarit me Evropën, projekti premton ta riformësojë sigurinë energjetike, dinamikën gjeopolitike dhe stabilitetin ekonomik në gjithë Lindjen e Mesme dhe më gjerë.
“Duke ofruar një rrugë alternative për gazin e Katarit, tubacioni mund ta zvogëlojë varësinë nga pikat e mbytjes detare si ngushtica e Hormuzit dhe Bab el-Mandeb”, tha dr. Justin Dargin, një ekspert i lartë i energjisë dhe klimës në MENA.
“Roli i Türkiyes si urë kritike midis Lindjes së Mesme, Kaspikut dhe Evropës do të zgjerohej, duke forcuar ndikimin e saj gjeopolitik,” shtoi Dargin.
Lidhja e infrastrukturës siriane me rrjetin e fuqishëm të gazit të Türkiye ofron një alternativë me kosto efektive për tubacionin EastMed.
Profesori i asociuar Necmettin Acar nga Universiteti Mardin Artuklu theksoi rolin e tubacionit në lidhjen e rezervave masive të gazit të Katarit me Evropën, qendra më e madhe e konsumit të gazit natyror në botë.”
“Nëse realizohet, tubacioni do ta zvogëlojë varësinë e Evropës nga gazi rus dhe importet e kushtueshme të LNG-së nga ShBA-ja dhe Katari, duke nxitur një siguri më të madhe energjetike”, tha Acari.
Duke filluar nga 1 janari, rrjedha e gazit rus në Evropë u pezullua pasi Ukraina refuzoi të rinovonte një marrëveshje tranziti me Moskën. Tubacioni që transporton gazin nga Rusia në Evropë kalon përmes Ukrainës.
Rruga e tubacionit me bazë tokësore jo vetëm që do ta rrisë sigurinë e furnizimit për Türkiyen dhe Evropën, por gjithashtu do t’i mbrojë këto rajone nga ndërprerjet detare, duke përfshirë kërcënimet e paraqitura nga sulmet e Houthive në Detin e Kuq.
Fizibiliteti i projektit është i ndërlikuar nga paqëndrueshmëria e Lindjes së Mesme, që kërkon stabilitet në Siri dhe bashkëpunim midis fuqive rivale si Irani dhe shtetet e Gjirit.
Pavarësisht nga këto sfida, një mbifurnizim në tregjet e LNG-së deri në fund të dekadës mund ta shtyjë Katarin të rishqyrtojë tubacionet për marrëveshje afatgjata furnizimi, me kusht që kërkesa dhe çmimi ta justifikojnë investimin.
Pengesat për realizim
Një Siri e qëndrueshme mund ta hapë rrugën për ringjalljen e tubacionit të bllokuar prej kohësh që lidh rezervat e mëdha të gazit natyror të Katarit me Türkiyen përmes Arabisë Saudite, Jordanisë dhe Sirisë.
Siç vuri në dukje Dargini: “Mjedisi i fragmentuar i sigurisë në Siri e bën stabilitetin një parakusht të panegociueshëm për suksesin e tubacionit”.
Acari nënvizoi gjithashtu rëndësinë e unitetit dhe koherencës rajonale: “Pa një rrugë të unifikuar dhe të sigurt përmes Sirisë dhe Irakut, projekti nuk ka gjasa të realizohet.”
Irani, duke e parë tubacionin si një konkurrent të drejtpërdrejtë, mund ta pengojë zhvillimin e tij. Irani, i cili ka ndikim të konsiderueshëm mbi fraksionet politike të Irakut dhe siguron një pjesë të konsiderueshme të nevojave të Irakut për gaz dhe energji elektrike, ka të ngjarë ta shohë tubacionin Katar-Türkiye si një sfidë të drejtpërdrejtë.
Sipas Darginit, “Irani mund të marrë masa për ta penguar ose minuar projektin, duke qenë se ai përbën një kërcënim për energjinë dhe strategjinë e tij rajonale gjeopolitike”.
Rusia gjithashtu pritet ta kundërshtojë tubacionin. Duke e gërryer potencialisht pjesën e tij në tregun evropian të gazit, tubacioni kërcënon ndikimin e Moskës mbi sigurinë energjetike evropiane, një pozicion që ka qenë qendror në strategjinë e saj gjeopolitike.
Pasojat ekonomike dhe mjedisore
Fizibiliteti ekonomik i tubacionit varet nga ndryshimi i dinamikës së tregut. Qëndrueshmëria e tij ekonomike varet nga dinamika e tregut dhe strukturat e çmimeve.
Historikisht, Katari ka favorizuar LNG-në mbi eksportet e tubacioneve për shkak të fleksibilitetit dhe përfitimit të lidhur me gazin e lëngshëm.
Megjithatë, siç thekson Dargini, “Parashikimet e një mbifurnizimi të mundshëm të LNG-së deri në fund të viteve 2020 mund t’i bëjnë eksportet e tubacioneve më tërheqëse ndërsa Katari kërkon të mbrohet nga paqëndrueshmëria e tregut”.
Acari u pajtua: “Tubacioni mund ta prishë dominimin e ShB-së në tregun e LNG-së në Evropë, duke ofruar opsione më të lira dhe më të qëndrueshme të energjisë. Tubacioni i ofron Evropës diversitet dhe përballueshmëri më të madhe në furnizimin me energji.”
Për Katarin, tubacioni përfaqëson një mundësi për të siguruar kontrata afatgjata të eksportit dhe për të reduktuar varësinë në tregun e LNG-së, i cili është bërë gjithnjë e më i paqëndrueshëm. “Duke i diversifikuar mekanizmat e tij të eksportit, Katari mund t’i zbusë rreziqet e luhatjeve të çmimeve globale të LNG-së dhe pasigurive të transportit,” shpjegoi Dargini.
Evropa, një përfituese kryesore e tubacionit, ka bërë përparim të konsiderueshëm në reduktimin e varësisë së saj nga gazi rus nëpërmjet politikave të dekarbonizimit, investimeve në energjinë e rinovueshme dhe partneriteteve me furnizuesit alternativë të LNG-së, përfshirë Katarin dhe Shtetet e Bashkuara.
Ndërsa tranzicioni energjetik i Evropës thekson burimet e rinovueshme, gazi natyror mbetet kritik si lëndë djegëse urë gjatë këtij ndryshimi.
Dekarbonizimi dhe qëndrueshmëria afatgjatë
Zhvendosja globale drejt energjisë së rinovueshme shtron pyetje në lidhje me rëndësinë afatgjatë të tubacionit Katar-Türkiye. Ndërsa gazi natyror përballet me një kontroll në rritje, veçanërisht në Evropë, për shkak të angazhimeve të emetimeve neto zero, tubacioni duhet të përputhet me qëllimet e qëndrueshmërisë për të mbetur i zbatueshëm.
“Përzierja e hidrogjenit në furnizimet me gaz ose përdorimi i teknologjive të kapjes së karbonit do të jetë thelbësor për të shmangur vjetërsimin në një botë të ndërgjegjshme për karbonin,” pohon Dargini.
“Pa u përafruar me përpjekjet për dekarbonizim, tubacioni rrezikon të bëhet një pasuri e bllokuar në një botë të dominuar gjithnjë e më shumë nga investimet e energjisë së pastër”, paralajmëron ai.
Për më tepër, investimi agresiv i Evropës në hidrogjenin e gjelbër dhe ruajtjen e energjisë mund të zvogëlojë kërkesën për gaz natyror gjatë dekadave të ardhshme, duke sfiduar arsyetimin ekonomik për projektet e infrastrukturës së tubacioneve në shkallë të gjerë, që kërkon qindra miliona dollarë investime.
Unifikimi i “energjisë” rajonale
Ringjallja e tubacionit Katar-Türkiye mund të katalizojë një bashkëpunim më të madh rajonal, duke ofruar mundësi për integrim ekonomik dhe strategji të përbashkëta energjetike.
Megjithatë, siç tha Dargini, “projekti rrezikon gjithashtu intensifikimin e konkurrencës midis lojtarëve kryesorë si Arabia Saudite dhe Irani”.
Megjithatë, siç paralajmëroi Acari, “Suksesi i këtij tubacioni varet nga tejkalimi i rivaliteteve gjeopolitike të rrënjosura thellë, duke përfshirë ato midis Iranit, Arabisë Saudite dhe shteteve të Gjirit.”
Pozicioni i Arabisë Saudite do të jetë gjithashtu kritik. Ndërsa Riadi ka pasur tradicionalisht prioritet eksportet e naftës mbi gazin natyror, tubacioni mund ta përmirësojë bashkëpunimin e Gjirit duke nxitur bashkëpunimin midis Türkiyes, Katarit dhe Arabisë Saudite.
Një shtrirje e tillë mund të zvogëlojë varësinë e rajonit nga furnizimet me energji iraniane dhe ruse.
Dargini theksoi se suksesi i tubacionit do të varet nga lundrimi i këtyre tensioneve gjeopolitike dhe nxitja e konsensusit midis palëve të interesuara. “Ndërtimi i besimit dhe shtrirjes midis lojtarëve rajonalë është thelbësor që tubacioni të ecë përpara”, pohoi ai.
Ky tubacion nuk ka të bëjë vetëm me energjinë – është një akt balancues midis ambicieve ekonomike, realiteteve gjeopolitike dhe shtytjes globale për qëndrueshmëri”.
Discussion about this post