Më 06.01.2020 Albin Kurti përfundimisht shkoi tek presidenti i Republikës së Kosovës, Hashim Thaçi. Ishte ngjarje ekskluzive. Biseduan, por nuk u dakorduan. Sipas traditës shqiptare i Zoti i shpisë duhet ta pret mirë mysafirin ose, siç thuhet, Shtëpia e shqiptarit është e mikut.
Shkruan: Zejnullah Jakupi
Por pse nuk ´folën´, Albin Kurti dhe Hashim Thaçi. Këtë mund ta shpjegojmë, duke u nisur nga një dilemë psikologjike. Në psikologji kemi ballafaqim të përhershëm mes Unë-it dhe Ego-së. Pra, ti mund të jesh ose të mos jesh vetvetja. Pra, Albini mund të jete present në zyrë tek Hashim Thaçi, por në mendime mund ta pramendojë vehten se nuk është, pra është mendimi i cili na udhëheq. Edhe z. Thaçi ashtu mund të veprojë. E ka mikun, të mandatuarin para vetes, por bëhet se nuk e sheh, dhe ndoshta edhe për hirë të disa tekeve nuk ja zgjatë dorën, ose ritualin e shtrëngimit të duarëve e kanë lënë pas kamerave, ose siç thuhet pas perdeve. Pra, kur njeriu nuk është vetvetja, ai është në mendime dhe atë e udhëheqin emocionet, ai është tjetërkund…!!! Kaq për moton “bëhu vetvetja”!
Pra, sipas pamjeve në TV nuk pati shtrëngim duarësh, edhe pse këtë e kërkuan gazetarët. Ose nuk e pamë! Normal do ishte të kishte, por nuk pati. Nga këto pamje rezultoi një mesazh: Dy krerët e institucioneve edhe nëse bien dakord, do ketë mosëmarrveshje. Dukej situatë e një konflikti të ngrirë. Për çfarë konflikti po flasim? A mund të ketë një transformim të tij? A jemi shoqëri e përçarë? Ose: Pse jemi shoqëri e përçarë, pyet Profesori Milazim Krasniqi, në një status prononcues në FB. Sipas tij, kjo përçarje egziston sepse, siç thotë, „ndër ne dominon botëvështrimi marksist, i cili shoqërinë e sheh si arenë të konflikteve klasore, politike, historike, etike dhe shtetin e sheh si institucion që duhet të shkatërrohet.“ Ndërsa, e përkrah mendimin ´funksionalist´, i cili „e sheh shoqërinë si organike, harmonike dhe shtetin si unik, pothuajse nuk ekziston.“ Ajo çfarë mungon tek elitsat politike, sipas tij është mungesa „e mendimit koheziv e pajtues i eliatve fetare, gjë që ia lë botëvështrimit marksist hapësirën të pacënuar. Këtu jemi, pra, në konflikt me veten. Në kohën kur postmodernizmi i sheh ideologjitë si pulla postale, te ne e bëjnë ligjin donkishotët ideologjikë. Ata mund të amnestojnë (për arsye ideologjike) edhe Millosheviqin e Vuçiqin, por jo shqiptarin që e shohin si kundërshtar ideologjik e politik. Mjerim..!“
Konflikti: Interpretimi marksist dhe ai liberal
S´pari, mendoj se koncepti marksist e redukton konfliktin shoqëror mes individëve dhe e bartë ate mes klasave. Dihet, secili që e ka përjetuar kohën në socializëm dhe më keq, ndoshta në socializmin rus, kinez dhe në ate shqiptarë, pas Luftës së Dytë Botërore mund ta kuptojë nocionin e tillë.
Ndërsa, unë preferoj në këtë shjellim kushtuar konceptit liberal mbi konfliktin, se si ai konceptohet në shoqeritë perëndimore. Sipas kësaj doktrine, të cilën do ta shtjelloj më poshtë, konflikti është, thënë kushtimisht, ´paqe´. Madje sociologët gjermanë dhe të tjerë thonë se pa konflikt social nuk është i mundshëm dialogu, po as egzistenca e shoqërisë demokratike. Gjithsesi duhet të definohet s´pari nocioni lidhur me konfliktin, se çfarë në të vërtet nënkuptojme me të? Konflikti nuk është baraz me dhunë. Pra dhuna mund të jetë edhe trysni, shtypje, diskriminim kulturor, politik, ekonomik, fetar etj. Pra kur flasim për dhunën, për shkatërrimin etj, kjo nuk ka të bëjë me konflikt, pra marksizmi nuk njeh fare konfliktin në këtë kuptim, por sidomos, siç i njohim nga historia e revolucioneve bolshevike, ajo ka të bëje me nihilizmin, shkatërrimin, dominimin e një klase mbi një tjeter. Gjithashtu, edhe neomarksistët (teoreticientët) e përjashtojnë dhunën, e në vend të saj e preferojnë kompromisin, siç e përshkruan A. Gramshi, në Letrat e Burgut!
Orientimi i quajtur strukutralo-funksionalist dhe konflikti publicistik- ose gazetaria e paqes/ e dhunës
Edhe mendimi funksionalist, analizuar sipas struktural-funkcionalizmit të T. Parsons e parasheh konfliktin në suaza frenuese (jo ai i cili shkatërron strukturat) pa të cilin nuk mirëmbahet struktura e sistemit, por konflikti nuk duhet të kthehet në dhunë verbale. Edhe në rastin tonë,nuk mendoj se ka një elitë e cila dëshiron ta shkatërroj shtetin.Pra marksistet e tipi te Leninit dhe Stalinit, E.Hoxhes, Çausheskut etj nuk kishin konflikt fare, në kuptimin liberal, sepse ata i likujdonin kundërshtarët dhe nuk vinte fare në shprehje konflikti në kuptimin shpjegues.
Kur jemi tek konflikti vlen të përmendet se konflikti haset edhe në gazetari. Madje njihet në teori si gazetaria e konfliktit sipas W. Kempf e cila është synonim i gazetarisë së paqes ose asaj konstruktive…të negocijimit, por ai dallon edhe gazetarine luftës, të dhunës. Gazetaria e luftës ose e dhunës ka tendencë të përdorë një ngjyrim negativ në përshkrimin e dhunës. Gazetaria e luftës ose e dhunës, megjithatë, ndryshe nga gazetaria e konfliktit, e zbulon këtë përmes glorifikimit të dhunës, e të fortit, e jo të viktimës. Për këtë arsye, Johan Galtung zhvilloi konceptin e “Gazetarisë së Paqes”. Argumenti i tij kryesor është se ai po kundërshton kështu faktorët klasikë të lajmeve dhe teorinë e vlerës së lajmeve në shkencën e komunikimit. Për të gjetur një rrugëdalje nga kjo, Galtung propozon gazetarinë e paqes. Qëllimi i raportimit të orientuar drejt paqes nuk është që ta ndash botën “në të mirë dhe të keq” (Kempf 2005, Galtung 1998), por përkundrazi, kryesore është që gazetaria e paqes ose e konfliktit funksionon si raportues profesional dhe diskuton rolin e gazetarëve që veprojnë si ndërmjetës informacioni në raportimin e tyre nga një këndvështrim kritik, pa eufori, histeri dhe manipulime. Gjithashtu konfliki social egziston edhe në dimensionin global edhe ai publicistik poashtu, por i cili nuk duhet të shëndërrohet në dhunë, ose luftë sepse atëherë nuk bëhet më fjalë për konflikt. Përdorim të gabueshëm të konceptit të konfliktit kishte edhe në Kosovë, siç thuhej se në Kosovë gjatë vitit 1998/99 nuk kishte patur luftë por vetëm konflikt!!! Shikuar nga ky aspekt duhet thënë se koncepti liberal i konfliktit nuk paraqitet në shoqëritë diktatoriale. Konflikti social, por edhe ai publicistik është gjithmonë i shëndetshëm dhe i nevojshëm për demokracinë. Gjithashtu, as protestat, por as manifestimet që drejtohen ndaj një qeverie, nuk janë gjithnjë synime për ta shkatërruar shtetin, janë funksionale.
Nocioni “Lufta”
Një përkufizim i përhapur i asaj që nënkupton me termin luftë, Wilhelm Kampf (1996), bazuar në Friedrich Glasl (1999), është niveli më i lartë i përshkallëzimit të konflikteve ose një konflikti. Ai nënkupton një konflikt midis shteteve që kryhet duke përdorur forcën e armëve ( Bonacker / Imbusch 1999). Johan Galtung gjithashtu lidh luftën kur bëhet fjalë për dhunë të drejtpërdrejtë në formën e një operacioni ushtarak aktual ose të kërcënuar dhe në varësi të faktit nëse shërben për të krijuar konflikt ose për të menaxhuar atë.
Bonsacker / Imbusch (2004) shohin dhunën strukturore si shkakun e shfaqjes së luftërave ndërshtetërore. Si rezultat, kryesisht janë pabarazitë socio-ekonomike të shteteve dhe rajoneve që janë përgjegjëse. Kjo gjithashtu vlen për sistemin e strukturuar ndërkombëtar në të cilin luftimet ndërmjet privilegjuarve dhe të privuarve zhvillohen brenda grupeve. Bonacker / Imbusch (po aty) flasin se luftë nuk do thotë vetëm kur fillohet me sulmin ushtarak por kur fillohet me mbrojtjen ushtarake të personit të sulmuar, dhe në asnjë mënyrë vetem me vetë sulmin, pra kjo ndodh vetëm kur personi i sulmuar mbron veten e tij, vetëm atëherë, thonë autorët fillon veprimi i vazhdueshëm ushtarak, i cili është i nevojshëm për luftë. Ashtu si në fillimin e një faze, lufta mund të shkaktohet nga pabarazia sociale. Kjo gjithashtu përfshin shkaqe të dobëta civilizuese dhe kushte të tjera të kornizës sociale. Në kapitullin vijues, unë do të doja të shpjegoja se si zhvillohet një konflikt dhe cilat konflikte dhe divergjenca ekzistojnë në literaturë.
Përkufizimi shkencor i nocionit mbi konfliktin social
Në kuptimin e përgjithshëm tek njerëzit, konflikti shihet si kërcënues, i keq, i dëmshëm, me pasojat e dhunshme në përputhje me rrethanat të caktuara. Autorët Bonacker dhe Imbusch me të drejtë deklarojnë se përkufizimi i konfliktit përzihet rregullisht me kontekstet e tij specifike dhe pas tij fshihen konceptime të ndryshme politike-ideologjike, dhe për këtë arsye duhet të bëhet vazhdimisht dallimi nga njëri-tjetri. Fjala ´confligere´ vjen nga Latinishtja dhe do të thotë e ngjashme me; Rrahje ’, përplasje’ ose ´ bie në konflikt, ngatërres ’. Bonacker / Imbusch theksojnë se përkufizimi i konfliktit vlerësohet kryesisht me atribute negative. Për këtë qëllim, autorët sugjerojnë që konfliktet duhet të vlerësohen vetëm në lidhje me mënyrën se si barten, shikuar pra për nga forma, si shëndërrohet ai në një konflikt dhune. Në këtë drejtim, teoritë e shkencave shoqërore që vijnë në kontakt me konceptin e konfliktit dhe që janë të rëndësishme për rrjedhën e mëtutjeshme të spjegimit të këtij nocioni dhe ato kanë të bëjnë kryesisht me aktorët dhe veprimet e tyre. “Konflikti shoqëror” luan një rol të rëndësishëm, të cilin po theksojmë shkurtimisht këtu, siç bëmë më lartë. Termi “konflikt” përfshin përfaqësimin e të dy konflikteve, si konflikti pozitiv, ashtu edhe ai negativ (Galtung 1998). Në lidhje me këtë, fillimisht duket e arsyeshme të pohosh që edhe mosmarrëveshjet në media tashmë do të duhet të gjykohen nga aktorët si një konflikt pozitiv (jo i dhunshëm). Një konflikt i tillë (Kurti-Thaçi) lind pavarësisht nëse është “i brendshëm” ose “i jashtëm”, domethënë kur të paktën dy veta nuk janë të paktën dukshëm të papajtueshëm mes veti (nuk pajtohen). Këtu i referohem një përkufizimi nga Bonacker / Imbusch që vlen për të gjitha kushtet e konfliktit:
Definicioni mbi konfliktin:
“Konfliktet, në përputhje me rrethanat, mund të [deklarohen] si fakte sociale në të cilat përfshihen të paktën dy palë (individë, grupe, shtete, etj.), Të cilat bazohen në ndryshime në situatën shoqërore dhe / ose në konstelacionin e interesave të palëve në konflikt”.
Robert King Merton gjithashtu e sheh rëndësinë e konflikteve në “mosfunksionim” sepse ato kontribuojnë që shoqëritë të jenë jashtë ekuilibrit dhe kryesisht destruktive (Merton 1995 (1949). Dhe anasjelltas, konflikti është gjithashtu funksional. Ai mund të kontribuojnë në ndryshimin shoqëror dhe përparimin shoqëror (Coser 1965) .Sipas Ralf Dahrendorf (1979) pa konflikte sociale nuk do të kishte ndryshime shoqërore, dmth. Evolucion.
“Në përgjithësi, konfliktet sociale përbëhen nga pritjet e papajtueshme nga të paktën dy palë. Kjo papajtueshmëri duhet të perceptohet si e tillë nga palët dhe mund të reflektohet, për shembull, në interesa konfliktuale ose pikëpamje të ndryshme normative “(Bonacker / Imbusch 1999).
Nga kjo mund të konkludohet se një konflikt lind nga shpërndarja e pabarabartë e pushtetit specifik gjinor dhe social. Faktorë shtesë janë shpërndarja e pabarabartë e shanseve të jetës dhe kapitalit shoqëror, kulturor ose ekonomik (Bourdieu 1983). Për këtë, janë kryesisht mosmarrëveshjet rreth njohjes dhe burimeve, por edhe forma specifike të jetës si; lëvizjet shoqërore, konfliktet kufitare etnike ose fetare, të cilat ndryshojnë në dy kategori, siç u përmendën tashmë, të dhunshme dhe jo të dhunshme, me anë të të cilave diferencime të mëtejshme janë të mundshme nga të dy palët që janë të rëndësishme dhe të dobishme për t’u analizuar.
Konfliktet pozitive dhe ato negative
Në këtë rast bëhet një dallim midis koncepteve pozitive dhe negative të konfliktit. Në kuptimin e parë një konflikt është një situatë në të cilën dy ose më shumë njerëz ose grupe përpiqen të ndjekin qëllimet ose ambiciet e tyre kur ata besojnë se nuk mund t’i arrijnë (Kempf 2005). Sipas Wilhelm Kempf, ekziston një konflikt në papajtueshmërinë e veprimeve ose kërkesave për veprim, nga dy ose më shumë palë në konflikt (2007). Çështja kryesore këtu është nëse konflikti është i dhunshëm apo jo. Një konflikt pozitiv është ai që vjen në një gjendje dhe ndryshon pa dhunë. Kjo nënkupton kërkesën për ndryshim që të gjitha palët thonë diçka dhe bien dakord për të. Nëse ka mosmarrëveshje për këtë dhe nëse konflikti nuk është paqësor ose nuk mund të zgjidhet në mënyrë paqësore, atëherë ai është negativ.
Galtung flet për dhunë të drejtpërdrejtë, të cilën ai e ndan në atë verbale dhe fizike, e cila si e tillë mund të ushtrohet tek njerëzit në trupin e tij, psikikën dhe mendjen e tij (Galtung 1998). Bonacker / Imbusch (1999) flasin në lidhje me dhunën fizike dhe simbolike. Me dhunë simbolike nënkuptojmë dhunen joverbale,ndërsa ajo verbale është siç përcaktohet nga Galtung, si dhunë fizike. Dhuna strukturore (joverbale) motivon dhunën e drejtpërdrejtë. Me dhunën strukturore, Galtung dallon; dhunën politike, shtypëse dhe ekonomike. Ekziston edhe dhuna kulturore që përfshin fenë, ligjin, ideologjinë, gjuhën, artin, etj. Dhuna e drejtpërdrejtë mund të çojë ose të krijojë dhunë strukturore dhe kulturore (Galtung 1998). Galtung gjithashtu e bën këtë krahasim në raport me gazetarinë, pra, midis gazetarisë së dhunshme / të luftës dhe gazetarisë së konfliktit ose të paqes, e secila mund të kontribuojë në një paqe pozitive ose negative. Me dhunën kulturore, ai e barazon me gazetarinë e dhunës / luftës. Në të kundërt, ai barazon paqen kulturore (pozitive) me gazetarinë e paqes. Galtung gjithashtu dëshmon për “autoritetin e legjitimitetit” që mund të legjitimojë dhunën direkte ose strukturore, por edhe dhunën strukturore ose të drejtpërdrejtë.
Transformim i konfliktit social
Sipas Galtung, paqja nënkupton kur bëhet një transformim i konfliktit pa përdorimin e dhunës. Këtu “Paqe” shihet “si një karakteristikë e sistemit, si një kontekst brenda të cilit disa gjëra mund të ndodhin në një mënyrë shumë të veçantë (Galtung 1998). Sipas tij, kriter për paqen është aftësia për t’u marrë me konflikte. Dhe kjo do të thotë “Konfliktet mund të transformohen ( por nuk zgjidhen”) nga njerëz që merren me to në mënyrë krijuese dhe tejkalojnë papajtueshmëritë ekzistuese – dhe që veprojnë në konflikt pa përdorur dhunën“. Mbështetja e paqes do të thotë kur bëhet transformimi i konfliktit. Ajo do thotë, përfshirje e dialogut dhe ndjekje e ndërgjegjshme e mos dhunës duke zbuluar dhe luftuar padrejtësinë, shtypjen, sjelljen e dhunshme dhe agresionin në të gjitha nivelet e shoqërisë dhe në të gjitha sferat shoqërore. Sipas Galtung, ´peace´ nënkupton jo vetëm mungesën e luftës, por mbi të gjitha mungesën e dhunës (fizike, strukturore dhe kulturore). Dhuna kulturore është dhuna që legjitimon dhunën strukturore dhe të drejtpërdrejtë. Kjo do të thotë që transformimi i konfliktit duhet të bëhet pa përdorimin e dhunës. Wilhelm Kempf argumenton në mënyrë të ngjashme për termin “paqe”. Nga ky këndvështrim, ´peace´ nënkupton një mënyrë të caktuar të trajtimit të konflikteve (Kempf 1996, 2004, 2005, 2018). Duket e rëndësishme që Galtung e pranon se konfliktet strukturore nuk mund të zgjidhen të gjitha. Ky do të ishte një hap i rëndësishëm drejt një transformimi pozitiv të konfliktit. Pra, paqja është një “ide revolucionare” ose një revolucion që, si vetë paqja, përcaktohet me mjete paqësore dhe jo të dhunshme. Galtung e konsideron ndryshimin midis paqes dhe dhunës si një “ekuilibër”, d.m.th duhet të ketë një përmirësim të situatës së njerëzve. Ai është i vetëdijshëm se do të ishte e pamundur të zhduken të gjitha konfliktet, përfshirë dhunën direkte dhe strukturore dhe luftërat. Ajo që ai kundërshton është mësimi: “për të sjellë fitoren totale joreale të së mirës mbi të keqen” (po aty). Ajo që është e rëndësishme për Galtung është të krijojë rrethana më të mira nga ajo, më pak vuajtje të shkaktuara nga dhuna. Lynch & Mc Goldrick shmangin konceptin e paqes dhe shohin qëllimin e gazetarisë së paqes (konflikit publicistik sic!) në krijimin e vlerësimit për përgjigjet jo të dhunshme ndaj konflikteve (2005).
Përkufizimi i “jo-dhunës”
Jo dhuna e konsideron përdorimin e dhunës si moral dhe politikë joligjore dhe kundërproduktive. Pra e përjashton dhunën fizike, në të gjitha format e saj. Kjo përfshin natyrën fizike, kulturore ose strukturore të dhunës, siç janë; Pabarazia, racizmi dhe të gjitha format e padrejtësisë ose dhunës “së fshehtë”. Jo-dhuna dëshiron të dekonstruktojë strukturat e pushtetit ushtarak dhe ekonomik që parandalojnë dhunën dhe luftën ose e bëjnë këtë të pamundur. Si rezultat, jo-dhuna nënkupton braktisjen e plotë të dhunës, si në mendim ashtu edhe në veprim, siç është koncepti Mahatma Gandis i mos-dhunës së shekullit të 20-të. Dy terma e kumtojnë këtë; jo-dhuna dhe jo-dhuna (1998). Sipas Galtung, detyrimi ndaj dhunës është një domosdoshmëri dhe ai “shtrihet jo vetëm në veprime, por edhe në të folur” (Galtung 1998: 213). Mos dhuna do të thotë të kundërshtosh strategji të dhunshme (mosbindje civile). Gene Sharp (] 1973] 2013) në parathënien e tij për librin, ai rendit disa studime të rasteve të metodave të ndryshme të veprimit jo të dhunshëm. Midis tyre ai numëron protestat jo të dhunshme, bindje jo të dhunshme, jo-bashkëpunim social, ekonomik dhe politik si dhe të ashtuquajturin ndërhyrje jo të dhunshme ( Bläsi 2004). Në parim ai është “kundër marrëdhënies së keqe midis vetvetes dhe tjetrit, jo kundër tjetrit si i tillë”; Aktrimi, sipas Galtung, duhet të “çojë në dashuri sesa në urrejtje dhe në paqe sesa sjellje të dhunshme” (po aty). Mos-dhuna është një gatishmëri për të dalë kundër një ligji. Bëhet fjalë për mosbindje, rezistencë jo të dhunshme, e cila bën që legjislatura ose qeveria të ndryshojë pikëpamjet e tyre (lejohet protesta funksionale). Gatishmëria është gjithashtu që të pranohen pasojat e marrëveshjes. Kjo e bën të qartë se rezistenca është serioze me qëllim për të ndryshuar një situatë ose një shtet gjegjësisht qeverisjen e tij.