Me presidentin aktual amerikan që po sulmon procesin zgjedhor si të kurdisur dhe refuzon të zotohet se do t’i respektojë rezultatet, zgjedhjet e 3 nëntorit u ngjasojnë përherë e më shumë atyre të demokracive në telashe dhe të vendeve autokratike. Flas prej përvojës, duke qenë se kam udhëhequr dhe menaxhuar disa prej 40 përpjekjeve për monitorim të proceseve zgjedhore në 22 shtete, për më shumë se tridhjetë vjet me radhë.
Shkruan: Eric Bjronlund
Lëkundja e themeleve
Si bashkëthemelues dhe kryetar i “Demokracy International”, tani e shoh se Shtetet e Bashkuara po kapërcejnë nëpër probleme të ngjashme me zgjedhje që ne në komunitetin ndërkombëtar të monitorimit të zgjedhjeve kemi kritikuar në vende ku demokracia ende nuk ia ka dalë të lëshojë rrënjë thellë. Në demokracitë e mirëfillta, kundërshtarët politikë në përgjithësi nuk i sulmojnë rregullat ose drejtësinë zgjedhore, nuk akuzojnë kandidatin rival ose autoritetet e procesit zgjedhor, cenojnë votuesit ose kërcënojnë me përdorim të dhunës. Në vende me demokraci që nuk ia kanë dalë të rrënjosen thellë, ankesat për mashtrim dhe manipulim janë të zakonshme dhe dhuna – ose kërcënimi për përdorimin e saj – shpesh janë pjesë e procesit. Dhe kjo priret të minojë besimin publik në institucione dhe në procesin zgjedhor, por edhe në vetë demokracinë.
Në demokracitë në telashe dhe në autokraci ku kam monitoruar zgjedhje, pjesa më e madhe e argumenteve lidhet me integritetin e rregullave dhe me procesin. Kandidatët humbës zakonisht sulmojnë për mungesë të procesit të drejtë, pavarësisht nëse kanë bazë për sulmet e tyre. Në fakt, ju mund të deklaroni se një vend nuk është demokraci e suksesshme kur humbësit e zgjedhjeve fajësojnë mashtrimin për humbjen e zgjedhjeve dhe sulmojnë legjitimitetin e procesit.
SHBA-ja krahasohet me Bangladeshin
Shtetet e Bashkuara të Amerikës tani mund të krahasohen me Bangladeshin: ky vend ka shumë elemente të një demokracie, si zgjedhjet multipartiake dhe me një parlament funksional, por në secilën prej gjashtë palë zgjedhjeve prej kur vendi është në tranzicion pas shporrjes së autoritarizmit më 1991 partia humbëse ka akuzuar partinë fituese për kurdisje të rezultatit të zgjedhjeve. Një tjetër shembull është Egjipti, që nuk e shfrytëzoi mundësinë për të shkuar drejt një demokracie të vërtetë pas revolucionit të vitit 2011, me vënien në dyshim të secilit proces të pastajmë zgjedhor.
Në zgjedhjet presidenciale të Afganistanit më 2014 e 2019, kandidati Abdullah Abdullah ka refuzuar të njohë fituesin e zgjedhjeve, presidentin Ashraf Ghani, duke e zhytur vendin në krizë të thellë politike. Në rastin më të keq, akuzat për vjedhje të zgjedhjeve mund t’i çojnë drejt një paralize që rezulton me dhunë, qysh ndodhi në Keni më 2007, ku rreth 1.400 persona mbetën të vdekur. Megjithëse në zgjedhjet e fundit të Kenisë është ulur shkalla e dhunës, partitë politike përsëri refuzojnë të njohin fituesin dhe kauzojnë se zgjedhjet janë vjedhur.
Si në shtetet jodemokratike
Si shumica e garuesve politikë në vendet jodemokratike, presidenti amerikan, Donald Trump, ka sfiduar në mënyrë agresive kredibilitetin e procesit zgjedhor. Gjatë debatit presidencial të 29 shtatorit, ta zëmë, ai pretendoi pa dëshmi se do të ketë “mashtrime që ju kurrë s’i keni parë”. Megjithëse votimi me postë është proces që funksionon mirëfilltas në krejt vendin, Trumpi vazhdimisht ka hedhur poshtë këtë formë votimi si të pabesueshme. Madje e ka quajtur “të tmerrshëm” dhe “të korruptuar”. Ai ka shkruar edhe në postime se votimi nëpërmjet postës është “i rrezikshëm”. Ka folur edhe për mashtrime që sfidojnë ligjshmërinë e krejt procesit. Edhe Donald Trump Jr,. në një video të postuar në platforma sociale ka folur për “të majtën që po shtron rrugën për t’i vjedhur këto zgjedhje”. Ai ka thënë se ka një “plan për të ndryshuar rezultatin e votimit tuaj”.
