E thënë shkurt por në mënyrë kuptimplote, aksioma e famshme latine ,,bëhu i ditur të jesh i lirë”, shpjegon në mënyrë të saktë dy gjendje (raporte) të njeriut në lidhje me lirinë e vet: e para, liria e njeriut qëndron në përpjesëtim të drejtë me dijen e tij.
Shkruan: Feston Hajdini
Dhe, duke qenë sa ka një pranim të gjerë se liria më e madhe e njeriut është liria nga manipulimi e mashtrimi (liria intelektuale), atëherë kjo, rrjedhimisht dhe pashmangshëm na e shpjegon raportin dytë; se, manipulueshmëria e njeriut qëndron në përpjesëtim të zhdrejtë me dijen e tij. Ky raport pra, vlen për secilin individ, dhe, rrjedhimisht, për tërë shoqërinë si tërësi e individëve. Së këndejmi, të qenët e ditur, pra, i siguron njeriut kuptim të saktë dhe të vërtetë të ngjarjeve dhe proceseve që ndodhin tek ai dhe rreth tij, dhe ia ngushton mundësinë për të qenë i mashtruar. Janë pikërisht kuptime si këto në të cilat mbështetet tejçmimi (me të drejtë) i përhershëm i dijes dhe i shërbimit me të.
Përgjithësisht, shteti dhe pushteti shtetëror, përveç si një autoritet legjitim i përbashkët dhe i domosdoshëm për përcaktimin, rregullimin dhe organizimin jetës dhe marrëdhënieve njerëzore brenda një shoqërie të caktuar, njëkohësisht ai, përbën njërën prej zonave në të cilën shkaktohen dhe ndodhin, përveç garës dhe përplasjeve dramatike për ta arritur atë, edhe manipulimet (mashtrimet) më të mëdha.
Prania e apetiteteve të partive me në krye liderët e tyre, për ta marrë pushtetin dhe me tendencë për ta mbajtur atë sa më gjatë, në mënyrë paralele, ka nxitur një angazhim të vazhdueshëm dhe një sasi të panumërt librash, shkrimesh, fjalimesh e debatesh ndër teoricienë e mendimtar të shumtë të demokracisë në kërkim të gjetjes së formave sa më legjitime të zgjedhjes së udhëheqësve, mënyrës se si duhet të udhëheqin ata, dhe, më e rëndësishmja, mbi mënyrën e ndërrimit (largimit) të tyre.
Në esencë, nuk ka asnjë sistem në botë, në asnjë periudhë të historisë së njerëzimit dhe pushtetit politik, sado i përkryer të ketë qenë, që të ketë funksionuar mirë në mënyrë automatike dhe të pavarur nga ndërgjegjja dhe vetëdija njerëzore. Sistemet në të cilat udhëheqësit vijnë në pushtet, qeverisin me përgjegjësi dhe largohen me përfundim të mandatit janë produkt i një niveli të lartë të kuptimit dhe vetëdijes qytetare mbi çështjet e sipërpërmendura. Ky është edhe një nga dimensionet që i ndan shtetet në ‘të zhvilluara’ dhe ‘të pazhvilluara’.
Në shoqërinë tonë, përpjekjet për ta mbuluar dhe penguar vetëdijen qytetare kanë qenë dhe vazhdojnë të mbesin më të dukshme dhe më të forta se përpjekjet për ta çliruar dhe zhvilluar atë. Meqë, ata që e kërkojnë pushtetin synojnë edhe mbajtjen sa më gjatë të tij, rrjedhimisht, ata, priren edhe në kërkim të mjeteve që e mundësojnë atë. Ndër çështjet në të cilat është manipuluar dhe ua ka mundësuar jetëgjatësinë e qeverisjeve pa përgjegjësi dhe pa llogari janë kuptimet mbi shumësinë (pluralizmin) partiake dhe të drejtën e votës, respektivisht, peshën e saj, si parime dhe imperativë të demokracisë.
Manipulimi me këto parime ka ndodhur dhe qëndron në krijimin i perceptimeve plotësisht të pasakta ose të shtrembëruara në lidhje me kuptimin e tyre dhe ngjizjen e tyre në mendjet e njerëzve. Si pasojë e këtij manipulimi, shumësia partiake u është paraqitur si ofertë për rreshtim pas një partie të caktuar dhe për t’i lidhur ata emocionalisht dhe në mënyrë absolute me partinë në emër të bastioneve, lokalizmave dhe gjërave të tjera; duke u munduar t’i mveshin partisë edhe elemente shenjtërie saqë ndërrimi eventual i saj është cilësuar me humbje të turpit e burrërisë.
Më tej, është krijuar perceptim (imazh) zhvlerësues i votës në aspektin e peshës dhe fuqisë së saj për t’i ndërruar qeveritarët dhe për ta ndryshuar mënyrën e qeverisjes me punët e tyre. Në këtë mënyrë, vota është parë si një mall që bart mundësi për përkthim të saj në përfitim material të ngushtë personal; si objekt shitblerjeje i kundërvlerave të ndryshme, duke filluar nga ato më qesharake por më të lartat si: ‘një votë për një kerr dru’ deri tek ato më të volitshmet (për partitë), 5 euro.
Një kuptim i tillë mbi partinë, përkatësinë partiake dhe votën, u siguron synuesve të pushtetit klientelë votuese stabile dhe rrjedhimisht stabilitet (vazhdimësi) në pushtet pa e çarë kokën për përgjegjësi apo llogari dhe pa pasur nevojë të ndryshojnë. Dhe me tej, kjo e sjellë gjendjen kur individët, duke e hetuar ose jo, shndërrohen në të atillë që, E. La Botie, i quan me termat ‘skllevër vullnetarë’ dhe ‘skllavëri vullnetare’.
Pikërisht kjo ka qenë dhe vazhdon të jetë frika dhe shqetësimi bazë i të gjithë atyre autorëve të cilët tërheqin vërejtjen për keqpërdorimin e mundësive që ofron demokracia. Në mungesë të një vetëdije të tillë, mundësitë dhe përparësitë që ofron sistemi demokratik shndërrohen në iluzion.
Mirëpo, e vërteta është se, shumësia partiake dhe e drejta e votës, si dy nga parimet themelore të demokracisë, janë ideuar dhe ekzistojnë jo thjeshtë si mundësi për tu rreshtuar mbas njërës parti dhe për të votuar për kandidatët e saj, por, në esencë ato janë ideuar si mjete dhe mundësi në duar të popullit, për tu mbrojtur nga qeverisjet e korruptuara dhe autokratike të udhëheqësve të tyre.
Dita e zgjedhjeve, siç e thekson K. Popper, duhet të jetë dita kur qeverisjes aktuale i bëhet gjyqi, e jo një ditë në të cilën vetëm legjitimohet një qeveri e re. Vetëdije politike bipartiake dmth pjekuria se orientimi partiak dhe përkrahja e një partie nuk bën të jenë absolute, dhe se bindja politike ndaj një partie a individi tërhiqet posa partia apo individi në pushtet të korruptohet, devijon apo dështon në përmbushjen e dobive të përgjithshme të shoqërisë.
Në këtë mënyrë, thirrja kryesore drejtohet tek të diturit; detyra parësore dhe përgjegjësia për zgjimin dhe zhvillimin e vetëdijes së përgjithshme qytetare bie mbi ata njerëz të dijes, të cilët në mesin e shoqërisë janë të dëshmuar për dije dhe objektivitet. Ata duhet të angazhohen dhe të shkruajnë e të flasin; të ndërrmarrin iniciativën për vetëdijesim dhe ndërgjegjësim të qytetarit; për çlirimin e tij nga klishetë dhe konstruksionet manipulative me destinacion izolimin dhe kontrollimin e tij intelektual. Në të kundërten, ata nuk e meritojnë këtë epitet, dhe herët a vonë, do të mësohet se kujt i shërbenin!
