Më shumë se 2,700 ton nitrat amoniumi, të depozituara në një depo që nga viti 2014, mendohet se kanë shkaktuar shpërthimin në kryeqytetin e Libanit, Beirut.
Nëse është ashtu siç duket, shpërthimi i Bejrutit u shkaktua nga mijëra ton nitrat amoniumi të depozituara në një depo, shpërthimi tregon potencialin vdekjeprurës të këtij kimikati të zakonshëm bujqësor.
Por çfarë është nitrati i amonit?
Me formulën kimike NH4NO3, nitrati i amoniumit është një ngurtë kristalore e bardhë, shumë e tretshme që shfaqet në mënyrë natyrale, më shpesh e njohur si kripëra. Depozitat më të mëdha gjenden në shkretëtirën Atacama në Kili, nga ku u minuan. Këto ditë pothuajse 100% e kimikateve që përdoret është sintetike, e prodhuar duke reaguar amoniakun me acid nitrik.
Për çfarë përdoret?
Nitrati i amonit përdoret kryesisht në bujqësi si një pleh me azot të lartë. Wshtë relativisht e qëndrueshme në shumicën e kushteve dhe është e lirë për t’u prodhuar, duke e bërë kimikatin një alternative popullore për burimet e tjera të azotit më të shtrenjta. Gjithashtu një komponent kryesor i ANFO, (nitrat amoniumi / vaji i karburantit), një lëndë plasëse industriale e përdorur në miniera, gurore, dhe ndërtim civil dhe përbën 80% të të gjithë eksplozivëve industrialë të përdorur në SH.B.A. Në vetvete, nitrati i amonit nuk vlerësohet si veçanërisht i paqëndrueshëm ose i rrezikshëm, por në kushte të caktuara ai mund të jetë vdekjeprurës. Shumica e vendeve kanë rregullore që kontrollojnë ruajtjen e tij për t’u siguruar që është i sigurt.
Çfarë e bën nitratin e amonit të shpërthejë?
Grupe të veçanta të rrethanave janë të nevojshme për ta shndërruar nitratin e amonit nga një përbërës i qëndrueshëm në një lëndë plasëse, pa asnjë karburant ose katalizator të jashtëm. Klasifikohet si një “material energjik”, ai që prodhon nxehtësi ndërsa dekompozohet, i ngjashëm me mënyrën e krijimit të nxehtësisë nga materiali kalbës në një grumbull plehrash. Nëse ka sasi të mjaftueshme të nitrateve të amonit, ajo mund të gjenerojë nxehtësi të mjaftueshme për të kapur zjarr dhe për të mbajtur zjarrin të vazhdojë, pa nevojë për një katalizator të jashtëm siç është flaka.
Ndërsa digjet, nitrati i amonit kalon nëpër ndryshime kimike që çojnë në prodhimin e oksigjenit, pikërisht atë që duhet një zjarr për të vazhduar më tej dhe për t’u rritur më shumë. Ndërsa nxehet, kimikati mund të shkrihet së bashku, duke krijuar një vulë ose prizë. Hapësira pas prizës vazhdon të nxehet dhe formohen gazrat. Gazi i nxehtë zgjerohet, por, prapa prizës, nuk ka ku të shkojë. Përfundimisht, gazi do të shpërthejë dhe forca e kësaj do të shkaktojë një shpërthim./Gazeta Mejdani/
