Pas disa javësh sulmesh të udhëhequra nga Houthi-t ndaj anijeve në Detin e Kuq, Shtetet e Bashkuara dhe Mbretëria e Bashkuar u përgjigjën duke nisur sulme ushtarake kundër Jemenit, të cilat Houthi-t i përshkruan si “barbare”.
Huthi-t, një grup jemenas i mbështetur nga Irani, thanë se sulmet e tyre ishin një përgjigje ndaj bombardimeve të Izraelit ndaj Gazës dhe dështimit të komunitetit ndërkombëtar për ta ndaluar atë.
Ata kanë shënjestruar kryesisht anijet e lidhura me Izraelin dhe Shtetet e Bashkuara formuan një koalicion në dhjetor për të mbrojtur trafikun tregtar nga sulmet. Sipas Pentagonit, forca tani përfshin më shumë se 20 vende.
Por kush janë luftëtarët Houthij jemenas në qendër të këtij përshkallëzimi?
Houthi-t, të njohur gjithashtu si Ansaru Allah (Ndjekësit e Zotit), janë një grup i armatosur që kontrollon shumicën e pjesëve të Jemenit, duke përfshirë kryeqytetin Sanaa dhe disa zona perëndimore dhe veriore pranë Arabisë Saudite.
Houthi-të u shfaqën në vitet ’90, por u ngritën në dukje në vitin 2014, kur grupi u rebelua kundër qeverisë jemenase, duke çuar në rrëzimin e saj dhe duke shkaktuar një krizë të madhe humanitare.
Grupi ka kaluar vite, i mbështetur nga Irani, duke luftuar një koalicion ushtarak të udhëhequr nga Arabia Saudite. Dy palët ndërluftuese gjithashtu janë përpjekur vazhdimisht të mbajnë bisedime paqeje. Megjithatë, analistët janë të mendimit se grupi shiit nuk duhet parë si zëvendësim i Iranit, sepse ai ka themelet, interesat dhe ambiciet e veta.
Cili është statusi i luftës civile në Jemen?
Jemeni është në një luftë civile dhjetëvjeçare, pasi Houthi-t mbajnë kontrollin mbi pjesë të caktuara të vendit.
Grupi negocioi një armëpushim me Arabinë Saudite ndërsa qeveria zyrtare e Jemenit është e vendosur në Aden dhe e udhëhequr nga presidenti Rashad al-Alimi.
Al-Alimi mori detyrën në vitin 2022 pasi presidenti i vendit në mërgim, Abd-Rabbu Mansour Hadi, ia dorëzoi pushtetin atij. Marrëdhëniet ndërmjet Hadiut dhe Husit janë veçanërisht të tensionuara.
Lufta civile në Jemen e zhyti vendin në atë që Kombet e Bashkuara e përshkruan si “kriza më e keqe humanitare në botë” në mars 2023.
Sipas OKB-së, rreth 21.6 milionë njerëz, ose dy të tretat e popullsisë së Jemenit, “kanë nevojë të madhe për ndihmë humanitare dhe shërbime mbrojtëse”.
Megjithatë, luftimet midis Houthitëve dhe koalicionit ushtarak kanë filluar kryesisht të zbuten vitin e kaluar. Vitin e kaluar, rebelët jemenas dhe forcat qeveritare shkëmbyen gjithashtu rreth 800 të burgosur gjatë tre ditëve.
Houthi-t po marrin pjesë në bisedimet për një armëpushim të përhershëm të ndërmjetësuar nga Omani me zyrtarët sauditë.
Arabia Saudite gjithashtu rivendosi marrëdhëniet me Iranin në vitin 2023, duke rritur shpresat për procesin e paqes në Jemen.
Pse Houthi-t po sulmojnë anijet e Detit të Kuq?
Houthi-t thonë se sulmet e tyre ndaj anijeve tregtare dhe ushtarake me lidhje të mundshme izraelite kanë për qëllim kryesisht t’i bëjnë presion Tel Avivit për t’i dhënë fund luftës në Gaza. Më 18 nëntor, grupi mori nën kontroll një anije mallrash të quajtur Galaxy Leader, të cilën ata e kanë kthyer që atëherë në një atraksion turistik për jemenasit.
“Ne theksuam të gjithë se operacioni (Husa) është në mbështetje të popullit palestinez në Rripin e Gazës dhe se ne nuk mund të qëndrojmë mënjanë përballë agresionit dhe rrethimit,” tha kryenegociatori dhe zëdhënësi i Houssa, Mohammed Abdulsalam për Al Jazeera në dhjetor.
Houthi-t gjithashtu tregoi se ata do të vazhdojnë të sulmojnë anijet e lidhura me Izraelin edhe pas sulmeve të SHBA-së dhe Britanisë në Jemen të enjten.
“Ata e kishin gabim nëse mendonin se kjo do ta pengonte Jemenin të mbështeste Palestinën dhe Gazën,” postoi Abdulsalam në mediat sociale.
“Synimi i grupit do të vazhdojë të prekë anijet izraelite ose ato që shkojnë në portet e Palestinës së pushtuar”, shkroi ai.
Grupi gjithashtu kërkoi që Izraeli të lejojë një rritje të ndihmave humanitare për Gazën. Por analistët thonë gjithashtu se sulmet po i ndihmojnë Houthi-t në mënyra të tjera. Me origjinë nga Jemeni, grupi ka parë një rritje të rekrutimit, duke u mbështetur në mbështetjen publike nga populli i Gazës.
Sulmet dhe përgjigjet e fuqive të mëdha si SHBA detyrojnë gjithashtu vende dhe qeveri të tjera të negociojnë me ta, duke u dhënë atyre legjitimitet de facto në një kohë kur ato nuk njihen zyrtarisht ndërkombëtarisht si qeveria e Jemenit.
Deti i Kuq dhe Kanali i Suezit përbëjnë 30 për qind të trafikut të anijeve me kontejnerë në botë, dhe që nga fillimi i sulmit, disa kompani transporti kanë thënë se në vend të kësaj do t’i devijojnë anijet përmes Afrikës.
A do të ndikojë përshkallëzimi i fundit në paqen e brishtë në Jemen?
Analistët thonë se sulmet e Houthi-ve ndaj anijeve në Detin e Kuq mund të kërcënojnë paqen në Jemen, pasi bisedimet për një armëpushim pas luftës dhjetëvjeçare të vendit marrin vrull.
Në fund të dhjetorit, OKB-ja njoftoi se ishte bërë përparim serioz në negociata, por ekspertët paralajmëruan se aktivitetet e Houthi-t në Detin e Kuq mund të prishin marrëveshjen përfundimtare.
Ata shpjeguan se sulmet mund të provokojnë një përgjigje nga ushtria amerikane e cila nga ana tjetër mund të “zhbëjë kushtet e brishta të armëpushimit”.
