(III) Hebrenjtë në Kur’an dhe mësimet që duhet t’i nxjerrim nga aty!

Në pjesën e parë të këtij shkrimi patëm thënë se Kur’ani e sheh historinë si diçka më shumë se një shkencë që flet vetëm për data, popuj e personalitete të së shkuarës. Kishin thënë gjithashtu se ajo në fakt duhet të jetë një gjurmuese më e thellë se kaç. Historia është mësimi që duhet marrë nga e kaluara, që përdoret si brum sot për të sendërtuar të nesërmen.

Shkruan: Mustafa Bajrami

Megjithëqë historia është fushë studimore e historianëve, ajo nuk bënë të mbetet vetëm në dorën e historianëve e as ta thonë historianët fjalën e fundit në te. Ngjarjeve, shkaqeve dhe motiveve të ngjarjeve që ndodhin në histori, duhet t’i qasen sociologët, psikologët dhe njerëzit e fesë, sepse historia duhet të merret edhe me hulumtimin e mesazhit që del nga ngjarjet e së kaluarës.

Mendimi islam mbi historinë konsiston në lirimin e saj prej tejmbushjes së panevojshme me emra e data. Nisur nga këtu, Kur’anit nuk i intereson aq shumë aspekti historik i asaj që ka ndodhur. Nuk e sheh aq të rëndësishme nëse ato ngjarje ishin të vërteta, legjenda apo mite. Aspekti pedagogjik i ndodhive historike është relevant për Kur’anin, jo ngjarja si ngjarje. Prandaj, meqë Kur’ani mendon se historia fillon me njeriun, e meqë njeriu vazhdon të jetë edhe nesër, e nesërmja është qenësorja, jo e kaluara.

Kështu, teksa flet Kur’ani për historinë e hebrenjve, për kalimin e tyre nëpër Detin e Kuq, për retë si mburoja, e sidomos kur flet për Musain a.s., për peripecitë e tij, strategjinë dhe metodat që i përdori për t’i zgjuar nga gjumi bashkëkombësit e vetë, nga ato ngjarje neve na jepen sinjale të nxirren mesazhet e nevojshme si mësime për të tanishmen dhe të ardhmen tonë. Tekefundit, çka i nevojitet sot njeriut legjenda mbi shkopin e Musait, nëse nga aty nuk mësojmë së paku çka është mrekullia (mu’xhize), kjo vepër e mbinatyrshme që e përdorën profetët e kaluar për të argumentuar ekzistencën dhe fuqinë e Zotit? Apo, përse Muhamedi a.s. nuk përdori mrekulli të këtilla? Pse profetët para Muhamedit a.s. kishin këso mrekulli e Muhamedi a.s. e kishte Kur’anin?  Çka tjetër mund të mësojmë nga kalimi spektakolar mbi Detin e Kuq, përveç fuqisë së Zotin dhe ligjeve të Tij në natyrë tek fenomeni i baticës dhe zbaticës që ndodh në detet e hapur? Apo, ku është fshehtësia që Kur’ani i jep kaq shumë hapësirë hebrenjve dhe profetëve të tyre, dhe përse me gjithë këtë gamë profetësh që u kishin ardhur, Zoti kaq shumë ishte hidhëruar me ta?

Prandaj, teksa po flasim për rolin e historisë, shkencë kjo nga e cila duhet të mësojmë ligjet shoqërore evidente në të kaluarën, neve jemi të obliguar që ngjarjet e së kaluarës dhe këto që ndodhin sot, t’i marrim si mësime për nesër. Historia merret me atë që Zoti e kishte emëruar për zëvendës të Tij në tokë. Zoti e kishte bërë njeriun trashëgimtar të tokës dhe përgjegjës për te dhe për gjithë ekzistencën. Megjithëkëtë, mësimi islam i rri afër njeriut edhe atje lartë ku e ka vendosur Zoti. I thotë se nuk bënë të tregohet mendjemadh, as arrogant e as ta shoh vetveten si “ortak i Zotit”. Sipas përshkrimit kur’anor që ia bënë karakterit të njeriut, njeriu nuk guxon të tejkalojë kufijtë e njerëzishmërisë së tij.

Historia si formë edukative që e promovon Kur’ani vë në spikamë faktin se njeriut i është besuar administrimi i Mbretërisë së Natyrës. Megjithëqë është në pronësi të Zotit, ajo është lënë nën menaxhimin e njeriut dhe i cili ka për detyrë të kujdeset për të dhe në mënyrë të lejuar të përftojë nga ajo.

Duke i përmendur këto lexime kësisoj të historisë, nuk është për tu çuditur, ndonëse është për të ardhur keq se si myslimanët jo gjithherë e kuptuan domethënien e vërtetë të mesazhit të historisë që e jep Kur’ani. Shumë herë problemet që e preokupojnë shoqërinë myslimane janë kuptuar vetëm në dritën e përplasjeve historike që kanë gjeneruar kulturat dhe qytetërimet tjera kundër Islamit. Problemet kryesore që e preokupojnë shoqërinë myslimane, vijnë nga leximi i shtrembër dhe i cekët i historisë, posaçërisht nga interpretimi i shtrembër i saj.

Gjithsesi, në lidhje me historinë e hebrenjve, Kur’ani thotë:

“O bijtë e Israilit! Përkujtojeni dhuntinë Time, të cilën ua dhurova, dhe Unë ju pata ngritur mbi gjithë të tjerët.” “Dhe ruajuni ditës kur askush askujt nuk do të mund t’i bëjë asgjë, kur nuk pranohet për te (jobesimtarin) ndonjë ndërmjetësim dhe nuk pranohet për te kompensim e as që do të ndihmohen ata.” (el-Bekare, 47-48)

Duke lexuar me vëmendje faqet e para të kaptinës el-Bekare, vërejmë dy momente historike të hebrenjve që i përmend Kur’ani me theks të posaçëm. Është periudha kur ata jetuan në Egjipt, dhe e dyta, kur kaluan Detin e Kuq dhe u vendosën në Gadishullin e Sinait. Që të dyja këto ngjarje janë pasojë e së kaluarës dhe themel i së ardhmes së tyre.

Mënyra si e shpjegon Kur’ani historinë e hebrenjve është e veçantë; gjuha e butë që e përdorë me ta është metodë unifikuese dhe shumë e rëndësishme e komunikimit. Mirësjellja dhe stili i këtij komunikimi, veçanërisht kur atyre ua përmend të mirat që u kishte dhënë Zoti, janë përpjekje serioze të Kur’anit për të vënë në praktikë një bashkëveprim dhe bashkëpunim të ngushtë mes myslimanëve dhe hebrenjve. Kur’ani u thotë se ata ishin dalluar nga popujt tjerë, dhe, pikërisht për shkak se ishin të tillë, ata duhej të kishin kujdes ndaj fjalës së Zotit më shumë se të tjerët. Nga ana tjetër, historikisht dihet se hebrenjtë kanë pasur një të kaluar të dhimbshme dhe traumatike. Me gjithë gabimet e mëkatet që i bënë, Zoti i ndihmoi ata t’i shpëtojnë jetës së rëndë që e përjetonin në Egjipt. Ishte kjo kohë kur hebrenjtë i ishin nënshtruar asimilimit të dhimbshëm.

Të gjitha këto ua përmend Kur’ani me qëllim që t’i hapnin sytë dhe t’i ishin mirënjohës Zotit e të mësonin nga e kaluara e tyre historike. Përndryshe, nëse edhe kësaj here nuk do të jenë falënderues, atëherë, thotë Kur’ani, e ardhmja do tu jetë tragjike. Paralajmërimi i fundit për ta ishte Dita e Gjykimit, dita kur të dalin para Zotit e më nuk do ketë kush tu ndihmojë. Atë ditë nuk ka ndërmjetës e as pasuritë që kishin nuk do t’ju hynë në punë. Atë ditë Zoti do t’i shpërfaqë veprat e secilit dhe sipas veprave që i bëjmë në këtë botë, do të caktohen shpërblimet dhe dënimet në botën tjetër. Shpëtimin e hebrenjve nga dhuna e Faraonit e sidomos kalimin e tyre nëpër Detin e Kuq, Kur’ani i përmend si dhuratë dhe mirësi e Zotit ndaj tyre.

Thotë Kur’ani: “Përkujtojeni edhe kur u shpëtuam prej popullit të faraonit, që nga ai shijuat dënimin më të hidhur, duke ua therur bijtë tuaj, e duke ua lënë gjallë gratë tuaja. Në këtë torturë ju përjetuat një sprovim të madh nga Zoti juaj”. “Dhe kur për ju e ndamë detin, e ju shpëtuam, ndërsa njerëzit e faraonit i fundosëm, e ju i shihnit (me sytë tuaj)”. (el-Bekare, 49-50).

Pas vdekjes së Sylejmanit a.s. bie shteti izraelit. Mbi gërmadhat e tij krijohen dy mbretëri të reja; mbretëria hebrone dhe ajo judaike. Nuk shkon gjatë dhe këto dy mbretëri do t’i pushtojnë asirianët dhe kaldejët. Pas shkatërrimit përfundimtar të shtetit që e kishin dikur, izraelitët detyrohen t’i lëshojnë tokat e tyre dhe të shpërngulen në Egjipt. Kësaj here, shpërngulja ishte shumë e dhimbshme, sepse ata detyrohet që tek Faraoni të shkojnë si robër, jo të lirë. Izraelitët të cilët dikur kishin shtet, kishin fuqi, emër e prestigj që u kishin lakmi popujt përreth, tani bien në pozita robërish dhe vetëm si robër pranohen të kalojnë në Egjipt. Flitet se Jusufi a.s. ishte prej të parëve izraelitë që kishte shkruar atje.

Hebrenjtë në Egjipt do të jetojnë rreth 400 vjet. Edhe pse nën kushte të rënda jetese e të nënshtruar një asimilimi të dhimbshëm, kur Faraoni ndaloi vrasjen mëtutjeshme të tyre, numri i hebrenjve arriti në 600 mijë. Edhe Bibla flet për peripecitë e hebrenjve në Egjipt. Për fatin e keq të tyre, një pjesë e madhe e hebrenjve ishin pajtuar me pozitën e robit. Ata i ishin bërë imunë skllavërisë, nuk rezistonin e as tregonin gatishmëri për të luftuar për liri. Si vasalë dhe të ndrydhur në personalitet, me vullnet pranuan të qëndronin në Egjipt. Mirëpo, kishte edhe prej atyre që u vriste pozita e skllavit, por, këta ishin pak, të pafuqishëm dhe nuk mund të ndikonin në popull. Revolucionarët nuk përfilleshin, anashkaloheshin, anatemoheshin dhe kundërshtoheshin ashpër nga masat. Shumica e këtyre mjaftohej të kishin çka të hanë e çka të pinë. Nuk u interesonte dinjiteti që e kishin humbur dhe as u preokuponte robëria.

Lideri revolucionar që i nxiste hebrenjtë për revoltë ishte profeti i Zotit, Musa a.s. i pakënaqur me gjendjen e shoqërisë së vetë, i prekur në sedër nga gjendja në të cilën kishin rënë dhe i nxitur nga ndjenja patriotike njerëzore, ky profet i Allahut u bënte thirrje hebrenjve të lëshojnë Egjiptin. Ai u thoshte njerëzve se populli i cili nuk bënë përpjekje për të ndryshuar gjendjen e vetë, që pajtohet me robërimin dhe me nënshtrimin ndaj të huajve, shuhet pa nam e pa nishan. Vazhdimisht u fliste për idealet e larta, për vetëmohim dhe për besimin në Zotin.

Kështu, pas përpjekjeve të gjata dhe tepër të mundshme, Musai a.s. arriti t’i bindë hebrenjtë të lëshojnë Egjiptin dhe të lëvizin në drejtim të Gadishullit të Sinait. Nëpërmes Detit të Kuq kalojnë në Palestinë ku edhe themelojnë shoqërinë e parë hebreje mirë të konsoliduar. Historia flet se përderisa hebrenjtë po kalonin nëpër Sina’, Musait a.s. i shpallen Dhjetë Këshillat e njohura.

Siç kemi thënë në fillim të këtij shkrimi, historia e hebrenjve në Kur’an ka një domethënie të thellë sociale, politike dhe kulturore. Ajo pasqyron një mesazh tepër mbresëlënës. Karakteri dhe sjellja që i promovonte Islami bartin me vete një mësim shembullorë për të gjitha kohërat. Parimi universal i fesë që po shpallej ishte ballafaqimi me të ligën, me tiraninë dhe me politikat e korruptuara. Insistimi i hebrenjve për ta kundërshtuar Islamin ishte pikërisht problemi i lirisë, si parim universal i gjinisë njerëzore. Komunikimi i parë mes Islamit dhe hebrenjve reduktohej në një krizë evidente që ishte mungesa e gatishmërisë së hebrenjve për ta pranuar barabarësinë mes njerëzve.

Hebrenjtë të cilët e shihnin veten si popull i zgjedhur, ndërsa të tjerët si shërbëtorë të tyre nuk e kishin lehtë të pranonin atë që promovonte Islami. Ata nuk donin të pranonin Islamin që thoshte se e vetmja karakteristike veçorizuese mes njerëzve ishte devotshmëria. Asgjë tjetër nuk kishte rëndësi më shumë se sa të qenurit i devotshëm, i arsyeshëm dhe i dobishëm për shoqërinë dhe njerëzimin. Drejtësia mes njerëzve ishte parimi bazë në shoqërinë e parë myslimane.

Humbja e kësaj drejtësie, sipas parimeve të Islamit, nënkupton pështjellimin e koncepteve të drejtësisë universale. Liderët e rremë dhe të korruptuar janë pjellë e padrejtësive që paraqiten në shoqëri të ndryshme. Hebrenjtë e dinin këtë dhe me ngulm i rrinin karshi përhapjes së Islamit. Ata e kishin kuptuar, me gjithë komunikimin tepër të butë që e zhvillonte Kur’ani me ta, se do të humbnin privilegjet e rreme dhe të pa meritë që i gëzonin në atë pjesë të botës. Ata kishin lejuar të krijohen liderë të rremë në mesin e tyre. Në vend se t’i kundërshtonin liderët e rremë, në vend se t’i ndërronin e t’i hjeknin nga vendet udhëheqëse, ata i vrisnin të mirët, i vranë edhe profetët e Zotit. Andaj, që në fillim të këtij shkrimi patëm thënë se dimensioni pedagogjik e social i ngjarjeve që i përmend Kur’ani është shumë më i rëndësishëm se vet ngjarjet që përmenden nëpër faqet e tij.

Pjesa e Parë: https://mejdani.com/kurani-dhe-hebrenjte-filozofia-e-nje-bashkejetese-te-mundshme-mes-feve-qiellore/

Pjesa e Dytë: https://mejdani.com/ii-hebrenjte-ne-kuran-mesimet-qe-duhet-ti-nxjerrim-nga-shtjellimi-kuranor-per-kete-popull/

Një tjetër temë të cilën Kur’ani e përmend në lidhje me hebrenjtë është edhe mrekullia (muxhize). Rastet si kalimi nëpër Detin e Kuq, dënimi për shkak të adhurimit të viçit, shtrirja e reve për freski si dhe disa momente tjera të mbinatyrshme, duhet kuptuar si intervenim i drejtpërdrejtë i Zotit për ndihmë hebrenjve. Këto ndodhi të mbinatyrshme me gjuhën e fesë quhen mu’xhize (mrekulli).

Mrekullitë e profetëve të cilat i përmend Kur’ani, në të kaluarën ishin përdorur si argumente mbi ekzistencën dhe fuqinë e Zotit. Në fakt, ato janë akte të mbinatyrshme të cilat nuk shpjegohen lehtë me gjuhën e shkencës. Janë matanë mundësisë logjike për tu kuptuar e interpretuar. Megjithatë, edhe pse Muhamedi a.s., ishte i dërguar i Zotit sikur gjithë të profetët, Kur’ani nuk ka të regjistruar ndonjë mrekulli të Muhamedit a.s. Ai vetë kishte refuzuar të shërbehej me to në momentin kur kundërshtarët e tij kishin kërkuar një të tillë. Në atë rast ai kishte thënë se ishte njeri sikur gjithë të tjerët dhe se nuk shërbehet dot me kurrfarë mrekullie. Mbase, vetë Zoti e kishte ndaluar të shërbehej me to. Historikisht dihet se Kur’ani ishte e vetmja mrekulli të cilën e promovonte dhe e përdorte Muhamedit a.s.

Ç’është e vërteta, mrekullitë janë përdorur kur njeriu ishte në nivel të ulët të zhvillimit dhe emancipimit shoqërorë. Atëherë kur njeriu ishte ende në periudhën “fëmijërore” të zhvillimit të vetë. Atëherë kur mënyra metafizike e kuptimit të natyrës ishte evidente.

Në kohën kur paraqitet Islami, njerëzimi megjithatë kishte arrit një shkallë të mjaftueshme të “pjekurisë” historike. Islami si fe e përkryer që ishte, si fe përfundimtare e shpallur nga Zoti, që anulonte shpalljet e mëparshme, para së gjithash si fe universale në kohë dhe hapësirë, nuk e lejoi profetin e njerëzimit që nëpërmes mrekullive e “zbulesave” metafizike t’i qasej jetës. Për Muhamedin a.s. natyra ishte mrekulli. Kur’ani i kishte thënë atij dhe besimtarëve se mrekullitë e natyrës janë të shumta dhe të përhapura gjithandej, në ne dhe përreth nesh.

Mrekullia e Kur’anit që manifestohet në bukurinë dhe rendin e natyrës, është mrekullia e mrekullive. Ligjet e Zotit në natyrë janë mrekulli në vete, që obligohemi t’i zbulojmë, t’i njohim dhe t’i në vëmë në praktikë. Kur’ani u thotë njerëzve se krijimi i qiejve dhe tokës, ndërrimi i hënës, lindja dhe perëndimi i diellit janë mrekullitë për të cilat duhet të flet Muhamedi a.s. dhe besimtarët e tij. Edhe pse Islami në disa raste deziluzionon natyrën, ai këtë e bënë vetëm për aq sa të ndalojë besëtytnitë animiste, magjitë si dhe besimet e gabuara në zotat e rremë. Islami nuk e sheh natyrën vetëm si diçka materiale, asaj ia pranon edhe segmentin shpirtëror që ka. Natyra nuk është vetëm dhe as vetëm gur.

Kur’ani sheh në Krijim, në qiej, në tokë, si dhe në atë që gjendet ndërmjet tyre, tek dielli, tek hëna dhe yjet, tek ndërrimi i ditës dhe i natës, në erërat fekonduese, në shirat jetëdhënës dhe qiejt kulmues – shenjat e Zotit. Këto shenja i sheh edhe në detet e paanë dhe në malet magjepse, në lumenjtë, në lëndinat si dhe në shumëllojshmërinë e ngjyrave dhe cilësive. Shenjat e Zotit janë edhe në grunajat ushqyese, në frutat, shtazët, tek bimët dhe mineralet. Në të gjitha këto si dhe në përmasat e brendshme dhe të jashtme të tyre dhe në gjithçka tjetër qe ne nuk e dimë i sheh ligjet e Krijuesit të Madhërishëm. Ligjet e Zotit të cilat duhet hulumtuar janë edhe tek njeriu dhe çifti i tij femër, në dashurinë mes tyre. Zoti me ligjet e Tij është prezent në çdo gjë që nga horizontet më të paarritshme deri te brendia e vetes sonë. Këto ligje janë mrekullitë për të cilat flet Kur’ani, për të cilat kishte thënë Muhamedi se janë mrekullitë e vërteta për kohët që po vijnë, jo ato të kohërave të magjive, të miteve dhe të besëtytnive.

Të gjitha këto që u thanë më lartë, janë mësimet e Kur’anit që nxirren nga ajetet të cilat flasin për hebrenjtë. Aty ku më së shumti përmenden mrekullitë, mu’xhizet e profetëve. Janë përmbajtja esenciale e mesazhit që duhet nxjerrë nga historia që flet për hebrenjtë. Janë mësimi për ta kuptuar realitetin e jetës. Për të qenë besimtarë i denjë dhe i logjikshëm mjaftueshëm për ta kuptuar sensin e historisë që e përmend Kur’ani.

FUND